page0044

nieskończonej. Tymczasem w kuli nieskończenie wielkiej każdy punkt uchodzić może za punkt środkowy, gdyż z każdego punktu można mieć odległość nieskończenie wielką, a tern samem ilość gwiazd nieskończenie wielką, skąd wynika, że każda gwiazda w tej kuli nieskończonej byłaby przyciągana z siłą równocześnie nieskończenie wielką i nieskończenie małą, bo każda gwiazda byłaby nieskończenie odległą od punktu środkowego *).

Otóż w tym dowodzie podstawia Gutberlet w miejsce przestrzeni aktualnie nieskończonej, któraby faktycznie żadnych nie posiadała granic, przestrzeń nieokreślenie wielką, ale w gruncie rzeczy skończoną, skoro każe ją sobie przedstawić we formie kuli.

Można jednak uniknąć szkopułu, o który dowód Gutber-leta musi się rozbić. Nie potrzeba bynajmniej przedstawiać sobie przestrzeni nieskończonej w formie którejkolwiek figury geometrycznej, a tylko wystarczy przyjąć, że przestrzeń rozciąga się w nieskończoność. W tym razie od któregokolwiek punktu, jakibyśmy obrali, musiałaby ilość gwiazd nieskończona ciągnąć się w promieniu widzenia, i te gwiazdy przyciągałyby gwiazdę przez nas obraną. Atoli gwiazdy, po przeciwnej stronie położone od naszego promienia widzenia, również przyciągałyby daną gwiazdę, ale w kierunku wręcz tamtemu przeciwnym. Jeżeli się zważy, że od gwiazdy obranej można poprowadzić bardzo wiele promieni w kierunkach przeciwnych, to konsekwencyą takiego faktu musiałby być spoczynek bezwzględny każdej gwiazdy lub też ruch po linii prostej z prędkością stałą według prawa bezwładności, bo każda może być obrana za punkt wyjścia. Atoli o spoczynku którejkolwiek gwiazdy w tej wielkiej machinie wszechświata astronomia nic nie wue; a do tego nagromadzenie ciał najednę stronę doprowadziłoby w^? końcu do powstania tylko jednego ciała. Dla uniknięcia więc tych trudności należy uznać, albo że wszechświat ma granice w przestrzeni, albo przyjąć, że prawo Newtona nie ma zastosowania przy ilości gwiazd nieskończonej. To przypuszcze-

’) Por. Dr. C. Gutberlet: Naturphilosophie. III Aufl. Munster 1900, str. 74-88.

http://rcin.org.pl