tpn 1 22480201

92 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

otwory świdrowe przebiły na głębokości około 100 metrów od powierzchni margle cyrenowe wealdu, przykryte przez czarne iły z osobliwą fauną dolno-kredową morską (szczątki ammonitów z rodzaju Hopliłes). Utwory te, skądinąd w Polsce nieznane, stanowią najdalej ku zachodowi wysuniętą zatokę doino-kredowych utworów północno-niemieckich

Górna kreda. Dopiero z nastaniem epoki cenomańskiej morze zalewa ponownie od północnego zachodu cały obszar Polski z wyjątkiem jedynie wyniosłości Kielecko-Sandomierskiej, Śląska i przyległych doń okolic, oraz części najwyższej płaskowyżu Podolskiego. Morze górno-kredowe wypełnia wszystkie zatoki i kotliny pokładem niekiedy zwyż 600 metrów grubym, przez cały czas trwania okresu cenomańskiego, turońskiego i senońskiego, poczem cofa się zwolna na północny zachód, pozostawiwszy po sobie potężny pokład poziomych warstw margli i białej kredy. Utworu tego, z wyjątkiem wymienionych w^Tyżej najwyższych punktów, nie brak nigdzie od podnóża Karpat po Tylźę, od Krakowa i Opola po Mińsk i Kowno, jakkolwiek w wielu miejscach warstwy kredowa zostały później przykryte przez potężne pokłady utworów mioceńskich i dyluwialnych. Na powierzchnię występują utwory kredowe na znacznych obszarach, tworząc bezpośrednie podglebie — więc w powiecie miechowskim i jędrzejowskim od podnóża jurajskich skał krakowskich po Nidę, więc w Lubelskiem i Radomskiem od Zawichosta po Puławy w przecięciu Wisły widoczne, więc na Wołyniu i Podolu, od brzegów Słu-czy po Dniestr.

Ccnomaii. Utwory piętra cenomańskiego są najmniej widoczne, ukazując się jedynie na płaskowyżu Podolskim na granicy miocenu i utworów paleozoicznych iBuczacz, Mikulińce, Czartoryja, Kamieniec itd.), oraz na obwodzie większych płatów kredy, gdzie takowa przylega do skał jurajskich, ją ograniczających. (Podgórze, Skała, Lelów, Dmenin, Przedbórz, Tomaszów nad Pilicą i in.). Są to przeróżne wa-pniste piaskowce, margle i zlepieńce marglowe, zawierające, zwłaszcza na Podolu, obfitą i dobrze zachowanę faunę.

Turon. Piętro turońskie występuje w postaci margli i zlepieńców marglowych w stropie cenomanu w zachodniej części obszaru (Podgórze, Minoga, Opole), na wschodzie natomiast tworzy rozległe pokłady białej, twardej, krzemienistej kredy piszącej, zwłaszcza na Wołyniu nad Horyniem dobrze rozwiniętej. Kreda ta zawiera mnóstwo buł czarnego krzemienia (Krzemieniec, Dubno).

Senon, kreda jńsząca. Utwór senoński wreszcie pozwala wyróżnić dwa ogniwa: w dole — białą, miękką kredę piszącą z Belemnitella