tpn 1 22486401

152 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

psom w okolicy Pszowa i Kokoszyc na Górnym Śląsku. Kopalnictwo to upadło jednak wkrótce, uległszy również konkurencyi siarki sycylijskiej.

Drugim punktem jest nadnidziańska zatoka mioceńska. Występuje tu ruda siarczana w Koniuszej, Posądzy i w Czarkowej, gdzie istnieje jedyna dziś na ziemiach Polski kopalnia i huta siarki. Rudę siarczaną stanowi tu szary, zbity margiel, leżący na opoce kredowej, a przykryty pokładami gipsu. Margiel ten przesiąknięty jest rodzimą siarką, rozsianą w postaci mniejszych i większych ziarn i buł. Miąższość siarkonośnego pokładu wynosi średnio około 8 m., dochodzi jednak niekiedy i do 20, a złoże rozciąga się na znacznej przestrzeni. Produkcya kopalń i huty w Czarkowej nie jest wielka W r. 1901 wytopiono z wydobytych 182 tys. cetn. m. rudy — 24.570 cetn. m. siarki, w r. 1902— 16.707 cetn. m. Dziś kopalnia w Czarkowej chyli się ku upadkowi

Fosforyty.

Cenne i ważne jako materyał do wyrobu sztucznych nawozów fosforyty znajdują się i są przedmiotem górniczej eksploatacyi w wielu miejscowościach Podola. Występują tam fosforyty albo na pierwszem złożu jako bryły i kuliste skupienia wśród łupków sylurskich, albo też na złożu drugorzędnem, wśród piasków i piaskowców piętra eenomańskiego, w postaci kul gładko otoczonych. Pierwszy rodzaj, t. zw. fosforyty szorstkie trafiają się przeważnie w ilościach nieznacznych, tak, że eksploatowanymi być nie mogą; z wyjątkiem kilku złóż nad Dniestrem w podolskiej i besarabskiej gubernii. Eksploatacya opiera się głównie na t. zw. fosforytach gładkich, cenomańsluch. Główne ich złoża znajdują się w powiatach nowouszyckim, prosku-rowskim, zinkowskim i mohylowskim gub. podolskiej, mniej ważne w powiecie chocimskim gub. besarabskiej. Zawartość fosforanu wapnia w podolskich fosforytach waha się od 68% do 78%; przeciętnie wynosi ona 73 — 74%.

Eksploatacya fosforytów podolskich jest w ręku 4 większych przedsiębiorstw i kilku mniejszych Wobec braku statystyki nie można. dokładnie określić wysokości produkcyi; według przybliżonych obliczeń wynosi ona średnio 20.000 — 25.000 tonn rocznie. Produkcya ta cała przeważnie przerabianą jest w fabrykach superfosfatów w Królestwie Dolskiem.

Bursztyn.

Bursztyn znajduje się w pierwszorzędnem złożu w oligoceńskich iłach t. zw. niebieskiej ziemi, a ukazującej się na całej prawie prze-