tpn 1 22480101

284 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

znacznego nakładu pracy uprzystępnić tej części Dniepru dla większych okrętów.= Geneza tych progów nie jest jeszcze dostatecznie wyświetlona.

§ 52. Przebieg' wód i wodostany. Trzecią właściwością zlewiska czarnomorskiego jest kierunek rzek południowy: ma on doniosłe znaczenie dla przebiegu wód. Również ważny dla przepływu wód jest fakt, że dorzecza omawianych rzek leżą całkowicie w klimacie wschodnio-europejskim i stoją pod wpływem stepów rosyjskich. Dlatego opady są stosunkowo nieznaczne (500 mm) i bardzo nierównomiernie rozdzielone na pory roku: maximum, przypadające na lipiec (\I—VIII), różni się od minimum przypadającego na styczeń czasem o 150 mm. Parowanie odgrywa tu decydującą rolę. Ma ono jedno główne lub dwa równorzędne maxima, przypadające na miesiące V— VII (obacz Tablica I.); parowanie przekracza wtenczas znacznie wysokość opadów atmosferycznych. a szatę śnieżną prsypada mimo południowego położenia dorzeczy 12—30°/₀ rocznych opadów (obacz. Tablicę, ¥11).

, ;¥fipdostany na rzekach czarnomorskich są znacznie więcej zależne od parowania, niż od opadów. Niski wodostan panuje podczas mąsimum parowania w miesiącach VI—VII. Woda opada znacznie aż do VIII, jedynie w górnym Dnieprze zasoby wody błot i jezior poleskich utrzymują ją na pewnej wysokości. Potem woda się zlekka podnosi aż do X i XI z powodu obniżającego się parowania. Jest to pora dla żeglugi najkorzystniejsza, bo w zimie woda rzek głównych z powodu braku dopływów znów opada.

§ 53. Powodzie wiosenne. Lód. Jedyny znaczny wysoki wodostan napotykamy w zlewisku czarnomorskiem na wiosnę. Szata śnieżna, topniejąca na wiosnę, napełnia rzeki, jeziora i błota wielkimi zasobami wód; wodostany wiosenne w rzekach czarnomorskich będą tern wyższe, czem nagiej topnieje szata śnieżna. Ważną jest okoliczność, czy śnieg spadł na grunt już zmarzły i nie może na wiosnę wsiąknąć w ziemię; w przeciwnym bowiem wypadku pochłonięty przez ziemię, zasila wodę gruntową i źródła, które dopiero jiowoli wodę odprowadzają. W zlewisku czarnomorskiem brak zupełny powodzi zatorowych, któreby podwyższyły na wiosnę wodostan rzek. bo w dolnych biegach rzek lód wcześniej rusza, niż w górnych. Na Dnieprze np. trwanie pokrywy lodowej wynosi:

Orsza Mohylew Kijów Kremieńczug Ekaterynoslaw Chersoń. Pierwszy lód 1X11 1X11 19X11 16X11 21X11 16X11

Ostatni lód 5IV 4IV 27 III 23 III 24III 11 III

Pokrywa trwa dni 125 124 98 97 93 85