21

Spis treści Notatki

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009

Praca zawodowa 43

2) społeczne problemy zakładu pracy, 3) socjologiczne aspekty kierowania zespołem pracowniczym, 4) społeczne uwarunkowania zawodu i struktury zawodowej, 5) motywację pracy, 6) zjawiska i procesy dezorganizacji w zespołach pracowniczych.

Powyższa analiza pracy dowodzi, że socjologię szczególnie interesuje człowiek jako członek grupy społeczności zakładu pracy, a w szerszej perspektywie -członek grupy ogólnokrajowej, a nawet ponadnarodowej. Przygotowanie człowieka do tej roli to zadanie socjologii oraz pedagogiki, to przygotowanie do pełnienia różnych ról w grupach społecznych, w tym zawodowych, z wykorzystaniem w pełni swoich możliwości, głównie o charakterze organizacyjnym, przywódczym itp.

1.4. Praca zawodowa

Praca zawodowa jest pojęciem pochodnym pracy. Jej definiowanie wiedzie do filozoficznych idei pracy i ich wpływu na zadania dla edukacji, które wyznacza przedmiot pedagogiki pracy (Nowacki, 1971, 1978, 1982; Wiatrowski 1980, 1985, 1994, 2000; Kaczor, 1993, 1996; Kwiatkowski. 1994, 2000, 2001, 2002; Gerlach, 1997, 2003) i pedagogiki szczegółowe, takie jak np.: a) przemysłowa (Godlewski, 1974; Sosnowski, 1975); b) rolnicza (Wieczorek, 1967), c) gospodarcza, wyrosła w Niemczech (Abraham, 1975; Mertens, 1974; Reetz, 1993, 1994).

Badania pedagogów i naukowców zajmujących się pedagogiką pracy przedmiotem swych zainteresowań czynią wiedzę, umiejętności oraz postawy zawodowe ludzi wykonujących różne zawody, np. rolnika, robotnika, urzędnika, inżyniera, handlowca, bankowca itp. Przygotowanie do pracy w poszczególnych zawodach wymaga zdefiniowania pracy zawodowej. Można tu oprzeć się na teorii czynności Tomaszewskiego (1978, s. 49), według którego praca zawodowa to:

„działalność ludzi organizowana w taki sposób, aby prowadziła do powstawania wytworów społecznie wartościowych i do podnoszenia jakości życia wykonujących ją

osób" (rys. 1).

Powyższe stanowisko na pracę zawodową pozostaje bliskie pedagogice pracy, która w ujęciu instrumentalnym rozumie ją jako „system wewnętrznie spójnych czynności wykonywanych systematycznie lub trwale, opartych na określonej wiedzy i umiejętnościach skierowanych na wytwarzanie przedmiotów lub usług” (Wiatrowski, 2000, s. 82), przy czym te pierwsze mogą mieć charakter działalności przemysłowej - przetwórczej lub twórczej (por. Nowacki, 1980; Kaczor, 1996; Nowy słownik pedagogiki pracy, 2000).

H*- £»

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

44 Rozdaał 1. Praca jako kategoria naukowa

Całokształt efektów pracy pozwala wyodrębnić w nich również grupę „wytworów kulturowych, i świadczonych społecznie znaczących usług" (Nowacki, 1980, s. 46; por. Kaczor, 1996, s. 123-124; Nowy słownik pedagogiki pracy, 2000, s. 119; Leksykon pedagogiki pracy, 2004).

Pedagoga pracy oraz psychologa pracy - poza nurtem czynnościowym pracy zawodowej - interesuje również osobowość zawodowa, czyli zakres wiedzy o cechach człowieka pracującego. Są one ważne w wykonywaniu pracy zawodowej, a przejawiają się w kształtowaniu dążeń człowieka do sukcesu, jego inicjatyw w pracy, starannie realizowanych zadań, zaangażowania itp. Te ważne elementy osobowości zawodowej (por. Leksykon pedagogiki pracy, 2004) pozwalają postrzegać pracę w kategoriach wartości, nadawać jej sens i wyzwalać twórczość (Nowacki, 1980, s. 46-50; por. Nowacki, 2004, s. 24-31). Tadeusz Nowacki dowiódł, że działalność człowieka, określona mianem pracy twórczej, ma miejsce nie tylko w sferze artystycznej, ale nie pozostaje obca również konstruktorom, technologom, innowatorom, ekonomistom czy naukowcom. Efektem ich pracy są udoskonalone narzędzia i maszyny, które dają korzyści ekonomiczne w pracy, m.in. poprzez skracanie jej czasu, zmniejszanie wysiłku fizycznego człowieka, zastępowanie ciężkiej, mozolnej pracy maszyną, automatem, a współcześnie coraz częściej robotem. Nowe sposoby pracy poprawiają warunki środowiskowe pracy człowieka, zmniejszają zapylenie, hałas, wibracje, które towarzyszyły prostym, prymitywnych technologiom. Przyczyniają się do zmniejszania zmęczenia psychicznego człowieka, zwiększenia wydajności oraz efektywności pracy i produkcji. Konsekwencją twórczego wkładu konstruktora, projektanta, technologa w proces pracy jest zmiana charakteru pracy, który wymusza na pracowniku potrzebę podwyższania kwalifikacji, niezbędnych w nowoczesnej pracy zawodowej.

1.4.1. Typologia pracy zawodowej

Źródło typologii pracy zawodowej wiedzie do człowieka i natury. Człowiek dążąc do porządkowania otaczającej rzeczywistości, tworzy czynności, wykorzystując w ich wykonywaniu najpierw rękę jako swoiste narzędzie, a następnie konstruuje proste przyrządy stanowiące wstęp do rozwoju cywilizacyjnego i kulturowego świata (Spengler, 1990, s. 9-10). Zaczątki podziału pracy zawdzięczamy człowiekowi, który dążąc do przetrwania obmyślał sposoby zdobywania pożywienia i zapewnienia sobie bezpieczeństwa. Zbieractwo, myślistwo, łowiectwo to początki przyszłych zawodów, takich jak np. rolnik, ogrodnik, rybak itp., a ich wykonywanie - opanowanie czynności przydatnych w ich pracy. Podobnie wykorzystanie materiałów mineralnych - gliny, kamienia, piasku - stanowiło podwaliny dla różnych zawodów, np. garncarzy, kamieniarzy, budowniczych - bardzo