23

Spis treści Notatki

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009

Praca zawodowa 47

Inny podział pracy zaprezentował Kurt Pentzilin (1964). Przyjął on za kryterium sposób wytworzenia produktu i wyróżnił siedem następujących sposobów - typów pracy:

1. Praca stanowiskowo-ręczna zwana również warsztatową, spotykana obecnie w rzemieślniczych i bardzo małych zakładach wytwórczych, usługowych oraz w rolnictwie indywidualnym. Cechą charakterystyczną tego typu pracy jest wykonywanie przez jednego pracownika większości operacji mających na celu wytworzenie pojedynczego wyrobu lub małych partii produktów. Stanowisko pracy wyposażone jest w proste narzędzia i przyrządy. Mimo taniego wyposażenia stanowiska pracy, produkcja jest mało ekonomiczna, a czas trwania poszczególnych operacji długi. Jeżeli w zakładzie, w którym produkuje się wyrób, jest kilka stanowisk pracy, to z reguły brak jest współpracy między nimi, a na każdym stanowisku pracuje się w warunkach niemal izolowanych.

2. Praca stanowiskowo-maszynowa stanowi udoskonalenie pracy stanowi-skowo-ręcznej poprzez jej częściową mechanizację. Zwiększa wydajność pracy, która mogłaby być zwielokrotniona przez odejście od charakteru pracy na rzecz grupowania prac jednorodnych.

3. Praca szeregowa łączy poszczególne operacje jednostkowe wyznaczone kolejnością procesów technologicznych, dążąc do zapewniania płynności przebiegu materiału poprzez organizację pracy i możliwości zatrudniania pracowników bardziej wykwalifikowanych. Warunkiem stosowania zasad pracy szeregowej jest powtarzalność wyrobów i stosunkowo duża ich liczba.

4. Praca potokowa stanowi udoskonaloną formę produkcji szeregowej, a przedmiot pracy przechodzi kolejne procesy i operacje według kolejności wyznaczonej procesem technologicznym. System ten zapewnia rytmiczną pracę ludzi i urządzeń, pozwala na wyrównanie czasu pracy poszczególnych operacji. Efektami tego typu pracy jest wzrost wydajności, lepsze wykorzystanie maszyn, powierzchni produkcyjnych, uproszczenie i ułatwienie pracy człowieka wraz z poprawą warunków pracy, przyśpieszenie rotacji środków obrotowych, obniżka kosztów własnych.

5. Prace maszynowe zautomatyzowane stanowią ulepszenie formy potokowej, poprzez zastąpienie części czynności człowieka, wykonywanych za pomocą maszyny lub ręcznie przez automat, które tworzą całe linie automatyczne w zakładach. Praca zautomatyzowana zmniejsza koszty produkcji dzięki zmniejszaniu zatrudnienia. Jest opłacalna w przypadku dużych partii wyrobów o nieskomplikowanej technologii. Przykłady to koncerny napojów, tłuszczów roślinnych, leków itp. (Rutkowski, 1992).

6. Praca potokowa aparaturowa jest odmianą pracy potokowej, charakteryzuje się całością procesów i masowością jednorodnych wyrobów, wykonywanych

-«j»- (£1

* ^ ♦ ^1

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

48 Rozdział 1. Praca jako kategoria naukowa za pomocą urządzeń typu aparaturowego, stosowanych w przemyśle chemicznym, metalurgicznym, papierniczym, spożywczym itp.

7. Prace budowlane integrują cztery pierwsze typy prac, stanowiskowo--ręczne, stanowiskowo-maszynowe, szeregowe i potokowe. Są one przydatne w wykańczaniu wnętrz oraz wznoszeniu dużych obiektów. Ze względu na duże gabaryty wymagają właściwego zaplanowania.

Kolejny podział procesu pracy proponuje Henryk Mreła (1968), który za kryterium przyjmuje techniki organizowania pracy i wyróżnia:

1. Prace indywidualne wykonywane przez pojedynczy podmiot.

2. Prace zbiorowe, w którym te same czynności wykonują różni pracownicy, bowiem kryterium jej wykonania jest czas.

3. Prace zespołowe, które ilustrują potrzebę upowszechniania podziału pracy, polegającego na wyodrębnianiu kolejnych elementów wyznaczonych przez różnych pracowników, a mających na celu wytworzenie końcowego efektu pracy.

Podział pracy o wielości różnych kryteriów zaproponował Tadeusz Nowacki (tab. 4).

Tabela 4. Kryteria podziału pracy i jej postacie (Nowacki. 2004, s. 185)

U>.	KRYTERIUM	POSTACIE PRACY
1.	instytucjonalne	w rodzinie w szkole w zakładzie pracy w lokalnej grupie w stowarzyszeniach
2.	charakteru	świadczenia materialne kulturalne organizacyjne
3.	aasu	czynności jednoroczne czynności stale
4.	stosunku podziału	przyjemne obojętne nieprzyjemne
5.	cele osobowe	Simonowi ^ l dla rodziny
6.	charakteru operacji	praktyczne umysłowe