14

Spis treści Notatki

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009

Interdyscyplinarny charakter pracy - wybrane problemy 29

Powyższa struktura unaocznia znaczenie czynności istotnych dla procesu pracy, a kształtowanych podczas całożyciowej edukacji człowieka. Kształtowane w procesie działaniowym stanowią element nauczania pracy, czyli edukacji, ukazując relacje między czynnościami a wytworami, które pozwalają uchwycić istotę wychowania przez pracę, jak i do pracy.

Wyróżnione rodzaje prac występują w różnych sektorach zatrudnienia, ale mają również miejsce w życiu codziennym i stanowią zakres edukacji ogólnoza-wodowej w ramach przedmiotu technika realizowanego w szkole podstawowej, gimnazjum oraz średnich szkołach ogólnokształcących. Ten aspekt czynności już w XVI wieku dostrzeżony został przez Jana Amosa Komeńskiego (1592-1670), protoplasty współczesnej pedagogiki, dostrzegającego potrzebę nauczania młodzieży rzemiosł i rzeczy praktycznych. Jego koncepcja była szczególnie bliska działaczom Komisji Edukacji Narodowej, m.in. Grzegorza Piramowicza (1735-1801), Antoniego Popławskiego (1739-1799) i Hugona Kołłątaja (1750-1812), którzy w zaproponowanych treściach przedmiotów zawarli idee wychowania przez pracę i do pracy, upowszechniając potrzebę przygotowywania młodzieży do zajęć w gospodarstwie i rzemiośle.

Omawiając tło historyczne problemów wychowania przez pracę i do pracy, nie można pominąć Andrzeja Frycza Modrzewskiego. W rozprawie O poprawie Rzeczypospolitej przedstawił swoje poglądy na ten problem:

„...aby chłopcy i dziewczęta nie przepędzali pierwszych swoich lat na próżniactwie, niech dorośli starają się dawać im zawsze jakąś pracę, a także niech żądają od nich zdawania sprawy z tej pracy" (Modrzewski, 1953, wyd. powojenne, s. 12) czy .wszystkich.... przyzwyczajać by trzeba do jakiejś pracy” (Stary Testament - Księga Rodzaju).

Podjęte w ujęciu historycznym rozważania ukazują aspekty wychowawcze pracy, które mają dwojaki charakter. Pierwszy dotyczy wychowania przez pracę. Jego sedno tkwi w nauce wykonywania czynności, a tym samym ich poznawania w procesie aktywistycznym oraz potrzeby kształtowania postaw charakterystycznych dla tego procesu, takich jak obowiązkowość, rzetelność, odpowiedzialność, sumienność, wytrwałość itp.

Drugi aspekt problemu wychowawczego pracy wiedzie do wychowania do pracy, czyli przygotowania człowieka do pracy. Dokonuje się ono w procesie edukacji zawodowej, którą poprzedza nauka ogólna, realizowana w szkole podstawowej. a także dla części uczniów - w liceach ogólnokształcących.

Nas interesuje istota wychowania przez pracę, którą Tadeusz Nowacki (2004), charakteryzuje w kategoriach idei. Odwołując się do poglądów Jeana Jacąuesa

-«j»- (£1

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

30 Rozdaał 1. Praca jako kategoria naukowa

Rousseau (1712-1778), Jóhanna Heinricha Pestalozziego (1746-1872) oraz Johna Deweya, a także działaczy Komisji Edukacji Narodowej: Tadeusza Czackiego (1765-1813), Hugona Kołłątaja (1750-1812), Stanisława Staszica (1755-1820) i Bronisława Trentowskiego (1808-1860), postuluje potrzebę włączania dzieci od najmłodszych lat w nurt prac społecznie-użytecznych i dzięki nim ukazywanie takich aspektów pracy, jak: poznawczo-kształcące, społeczno-moralne, ambicjonalne, praktyczne, osobowościowe itp. Poza utylitaryzmem (łac. utylis, korzyść, wygoda) wiodącym do umiejętności wyrażonych kolejno opanowanymi czynnościami, przysposabiającymi człowieka do pracy, czynią pracę przystosowaną do człowieka (por. Bańka, 2000). Kolejny istotny element wychowania przez pracę to kształtowanie u uczących się pożądanych osobowościowych systemów' wartości istotnych dla procesu pracy (Furmanek, 2000, s. 172-173, por. Furmanek, 2006), umożliwiających samorealizację (Lewowicki, 2003, s. 15).

Powyższe aspekty pracy są zawarte w problematyce wychowania przez pracę, czyli:

.zamierzonej i celowo organizowanej działalności wychowawczej, której cechę

szczególną stanowi wykorzystanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę

i dokonywania zmian w jej osobowości (Wiatrowski, 2000, s. 134).

Edukacja przedzawodowa ideę w'ychowania przez pracę wywodzi z celów kształcenia zawartych w programach przedszkoli, szkół podstawowych oraz gimnazjów. Pozwalają one:

1) wprowadzać uczniów w świat wiedzy naukowej,

2) wdrażać uczniów do samodzielności,

3) udzielać uczniom pomocy w podejmowaniu decyzji dotyczących kierunku dalszej edukacji,

4) przygotowywać uczniów do aktywnego udziału w życiu społecznym.

Ideom wychowania przez pracę szczególnie bliskie pozostają cele postulujące potrzeby przygotowania uczniów do aktywnego udziału w życiu społecznym jako jednej z form aktywności człowieka. Aktywność ta dotyczy podejmowania i prowadzenia działań wynikających z różnorodnych potrzeb lub wymuszanych przez otoczenie. Ich zaspokajanie umożliwiają różne wytwory pracy. Zatem mówienie o pracy dzieciom, a tym bardziej młodzieży odczuwającej różnorodne potrzeby jest jak najbardziej zasadne. Wychowawczy charakter pracy wynika z rozumienia jej w kategoriach wartości: autotelicznych, materialnych, subiektywnych. W aspekcie autotelicznym postrzega się pracę jako wartość samą w sobie;