g9 bmp

_Materiały do ćwiczeń z parazytologii _

^..Wielokrotnych podziałach ze schizonta powstaje ok. 1000 merozoitów, krwinka rozpada się, a uwolnione merozoity atakują dalsze erytirpcyty lub pjgęiształcają się w progamety - rozpoczyna się gampgonią^Erogamety są rozdzielnopłciowe: mikrogametocyty o średnicy 7-8 um z centralnie położonym dużym jądrem oraz makrogametocyty o średnicy9-TÓ|irn z ekscentrycznie polŁŻonym mą łym jądrem. Dalszy ciąg gamogonii oraz następująca po niej sporogonia przebiegają już w ciele samicy komara z rodzaju Anppheles: A.gambiae, A.maculipmnis, A.antroparvus oraz .30 innych gatunków spośród znanych 400.

W żołądku owada gametocyty przekształcają się w gamety; mikro- i mąkrogamety. Po. połączeniu się gamet, powstaje ruchliwa ookineta, która wytwarza grubą otoczkę i staje się. oocystą. Ta z kolei osądza się w ścianie jelita komara i przekształca w nieruchliwą sporocystę. W sporocyście ma miejsce ostatni etap rozwoju zarodźca - sporogonia. W wyniku sporogonii, po podziałach mej otycznych i mi-totycznych,' powstają sporozoity, które gromadzą się w gruczołach ślinowych komara, gdzie.zachowują zdolność inwazji do ok. 50 dni. P.vivax jest bardziej tolerancyjny na niższe temperatury niż inne zarodźce — może rozwijać się w komórce już w temp. 16°C.

Chorobotwórczpść. Schizogonia pozakrwinkowa jest bezobiawowa. Przebywając w erytrocytach ^rodziec^ruclihwy wywołuje u człowieka zimnicę trzydniową (malarię trzydniową), tzw. trzeciaczkę (plasmodiosis, malaria tertiana). Znane są rasy (odmiany) Plasmodiumyivax o różnej zjadliwości dla człowieka. Istnieje także wrodzona odporność na malarię niektórych szczepów Murzynów na obszarach endemicznego występowania tej parazytozy. Zimnica rozpoczyna się dreszczami, po których następuje znaczne podwyższenie temperatury ciała. Po obfitych potach gorączka nagle spada. Napady gorączki pojawiają się co 48 godzin (co trzy dni - stąd nazwa "trzeciaczka”). Dodatkowym objawem choroby jest gwałtowne powiększenie śledziony i wątroby oraz wystąpienie opryszczki wargowej. Objawy zimnicy spowodowane są działaniem toksycznych produktów przemiany materii pasożyta. Po kilku tygodniach postać ostra choroby może przechodzić w przewlekłą. Sporozoity mogą w postaci nieaktywnej, zwanej hypnozoitem przebywać wiele miesięcy, a nawet lat w hepatocytach nie ulegając przekształceniom w schizonty. Ogólne zmniejszenie odporności organizmu, np. na skutek przebytej choroby, zakaźnej, po porodzie itp. może spowodować nawrót zimnicy ostrej. ;v

Na kuli ziemskiej choruje na zimnicę (wywołaną przez różne gatunki zarodźca) ok. 2 miliardy ludzi. Rocznie umiera na tę chorobę ok. 1 milion osób. W wielu krajach zimnica jest uważana za chorobę społeczną. Stanowi jeden z głównych problemów zdrowotnych świata. W Polsce co roku leczy się na zimnicę ok. 30-40 osób.

Wykrywanie. Materiałem do badań jest krew. Stosuje się:

ai rozmaz krwi utrwalony i zabarwiony barwnikiem Giemsy - poszukuje się charakterystycznych postaci (pierścienia, schizonta) wewnątrz erytrocytów;

b. metodę "grubej kropli krwi", którą wprowadzono do wykrywania zarodźców w 1903 r.

Zapobieganie i zwalczanie polega przede wszystkim na niszczeniu przenosicieli - komarów z rodzaju Anopheles, Zwalcza się zarówno larwy jak i postacie imago. Zwalczanie to jest jednak utrudnione głównie z trzech powodów: szybkiego rozwoju komarów zachodzącego nawet w najmniejszych zbiornikach wodnych, braku środków na nowoczesną walkę z komarami (głównie w krajach trzeciego świata), łatwość uodporniania się tych owadów na insektycydy. Ważne jest wczesne wykrywanie nosicieli oraz badania krwiodawców. We krwi konserwowanej w temp, 4°C wszystkie postacie zarodźców żyją co najwyżej 14 dni. W kręgach endemicznych malarii biorcom krwi profilaktycznie podaje się leki przeciwzimnicowe. Osoby wyjeżdżające na tereny malaryczne powinny stosować chemiopro-filaktykę, unikać przebywania w pobliżu siedlisk komarów oraz spać pod moskitierami.

Od wielu lat prowadzi się intensywne próby opracowania szczepionki antymalarycznej.

W Polsce obowiązuje badanie osób przybyłych z terenów malarycznych, a rozpoznanie zimnicy podlega obowiązkowi zgłoszenia do stacji sanitarno-epidemiologicznej. Osoby z rozpoznaną malarią są hospitalizowane.

Dawniej leczono zimnicę chininą. Jest to alkaloid drzewa chinowego - Cinchona - Chinowiec (Rubiaceae - Marzanowate). Francuscy farmaceuci wyodrębnili chininę z kory tego drzewa w roku 1820, za co otrzymali nagrodę Paryskiej Akademii Medycznej. W roku 1944 chininę zsyntetyzowano.

***