Image (135)

T

STEVE SMITH, JOHN BAYLIS

pracy (cooperation), niemniej jednak groźba konfliktu pozostaje nieustannie obecna. Nowszym wariantem realizmu jest neorealizm. Skupia się on na wpływie struktury międzynarodowego systemu politycznego na zachowania państw. I tak, podczas zimnej wojny istnienie dwóch sił, które zdominowały system międzynarodowy, doprowadziło do powstania specyficznych przepisów regulujących zasady postępowania. Rzekoma zmiana systemu w kierunku wielobiegunowości (mułtipolarity), wywołana zakończeniem zimnej wojny, wpłynie - zdaniem neorealistów - na powstanie odmiennych zasad gry.

Liberalizm a polityka światowa

Podobnie jak realizm, liberalizm ma długą tradycję. Wcześniej wspomniany idealizm był de facto najbardziej radykalną wersją liberalizmu (czasem używa się też nazwy „pluralizm”). Jego pierwotne założenia rozwinęły się w kilka różnych prądów, lecz we wszystkich przewijają się te samb główne wątki: człowiek to istota zdolna do rozwoju, poprawy i doskonalenia się, demokracja jest konieczna do rozwinięcia jego najlepszych cech, a wielkie znaczenie przypisuje się ideom. Wszystkie te tezy oparte są na wierze w postęp. Zgodnie z nią, liberałowie odrzucają realistyczne założenie o wojnie jako naturalnym stanie polityki światowej. Chociaż uznają państwo za ważnego aktora polityki światowej, ich zdaniem w niektórych dziedzinach decydującą rolę odgrywają korporacje ponadnarodowe, aktorzy transnarodowi, tacy jak grupy terrorystyczne, oraz organizacje międzynarodowe. W owych sferach działania państwa są postrzegane nie w kategoriach jednorodnego czy spójnego aktora, lecz jako zbiór agend biurokratycznych kierujących się własnymi interesami. Z tego założenia wyprowadzane jest kolejne twierdzenie, zgodnie z którym nie istnieje ogólny interes narodowy, ponieważ będzie on zawsze wynikiem zdominowania wewnętrznego procesu decyzyjnego przez jedną z agend biurokratycznych. W odniesiemu do stosunków między państwami liberałowie podkreślają możliwość współpracy, dlatego też kluczowym zadaniem staje się tworzenie międzynarodowej przestrzeni dla jej zaistnienia. Najogólniej, rzeczywistość analizowana /. perspektywy liberalnej jawi się jako skomplikowany system przetargów między różnymi aktorami. Sile militarnej przypisuje się nadal istotną rolę w definiowaniu interesu narodowego, jednak nie mniejszy wpływ na jego determinowanie mają kwestie gospodarcze, środowisko naturalne i technologia. Ład opiera się nie na równowadze sił, lecz wyłania się z procesów interakcji zachodzących między wieloma poziomami podmiotów i układów zarządzających, obejmujących prawa, ustalone normy, reżimy międzynarodowe oraz zasady instytucjonalne. W teorii liberalnej suwerenność nie zajmuje w praktyce tak poczesnego miejsca, jakie przypisują jej realiści. Jakkolwiek państwa są prawnie suwerenne, znajdują się w stanie permanentnych negocjacji interesów z różnymi podmiotami, który znacznie ogranicza ich swobodę działania. Ponadto, za nader istotną cechę polityki światowej uznają liberałowie współza-U:ż-]\śr (inierdependence).

i £.£iG ^::7 ■ a ■' ;<5;SU,W S K i £ o u C i ! y Ki,. b Vv . a l.G V't'ć

Kolejną płaszczyzną teoretyczną jest teoria marksistowska, określana również jako strukturalizm lub teoria systemu światowego {worłd-system theory). Powyższe nazwy automatycznie implikują podstawowe założenia tego podejścia. Teoria marksistowska

Wprowadzenie

ma mniejszy wpływ niż dwie poprzednie, znajdziemy też więcej różnic między nią a realizmem i liberalizmem niż między tymi dwoma podejściami. Całokształt argumentacji marksistowskiej jest oparty na umieszczeniu polityki światowej w kontekście gospodarki kapitalistycznej. Konsekwentnie w owej gospodarce światowej najważniejszymi aktorami są nie państwa, lecz klasy, a siły klasowe determinują zachowanie wszystkich pozostałych uczestników polityki światowej. Tak więc, państwa, korporacje ponadnarodowe, a nawet organizacje międzynarodowe reprezentują interes klasy dominującej w systemie gospodarki światowej. Choć teorie marksistowskie różnie postrzegają margines swobody działania aktorów takich jak państwo, wszystkie widzą w gospodarce światowej ogromne ograniczenie działania państwa. W przeciwieństwie do poprzednich podejść, w teoriach marksistowskich polityka światowa jest areną gdzie występuje konflikt klas. Ład definiowany jest nie w kategoriach militarnych, ale raczej w nawiązaniu do gospodarki światowej, która dzieli świat na rdzeń/centrum (core), półperyferie (semi--periphery) i peryferie (periphery). Wewnątrz dwóch ostatnich sfer istnieją dalsze centra połączone z kapitalistyczną gospodarką światową podobnie w obrębie centrum istnieją peryferyczne sfery gospodarcze. Siłą sprawczą determinującą podstawowe relacje polityczne na świecie jest dominacja nie państw, lecz międzynarodowego kapitalizmu. Suwerenność w ujęciu teorii marksistowskich to kwestia polityczna i prawna, natomiast za najważniejszą cechę polityki światowej uznają one stopień autonomii gospodarczej. W obecnych warunkach wszystkie państwa są zmuszone do działania zgodnie ż zasadami międzynarodowej gospodarki kapitalistycznej.

Konstruktywizm

Konstruktywizm społeczny pojawił się stosunkowo niedawno, pod koniec lat 80., i jako teoria polityki światowej staje się od połowy lat 90. coraz bardziej wpływowy. Stanowisko to wypłynęło na fali ważnych wydarzeń, wśród których najistotniejszy był rozpad imperium radzieckiego, czego symbolem stał się upadek muru berlińskiego w roku 1989. Wszystkie one były dowodem na znacznie większy, niż oczekiwały poprzednie teorie, potencjał czynnika ludzkiego. Źródeł konstruktywizmu należy jednak szukać dużo wcześniej, ponieważ nawiązuje on do starszych prac z zakresu nauk społecznych i filozofii, negujących twierdzenie o zewnętrzności rzeczywistości społecznej wobec ludzi w niej żyjących oraz o trudności jej modyfikacji. Realizm, liberalizm i marksizm w różnym stopniu podkreślają pewne regularności i „pewniki” rzeczywistości politycznej (choć liberalizm mniej uparcie trzyma się tego przekonania). Konstruktywizm, przeciwnie, uznaje świat społeczny za wytwór ludzkiej działalności i dlatego główne znaczenie będzie przypisywać czynnikowi ludzkiemu i ludzkiej podmiotowości (human agency). W konsekwencji percepcja świata jako układu stałego jest niedocenianiem możliwości postępu ludzkiego i poprawy życia. Jeden z najbardziej wpływowych kon-struktywistów, A!exander Wendt, zwraca uwagę, że nawet sam międzynarodowy system samopomocy (self-help) może być nieustannie modyfikowany przez człowieka - „anarchia jest tym, co uczynią z niej państwa” {anarchy is what States make of U), powiada. Zatem rzeczywistość opisywana przez realistów jako „naturalna” czy „dana” daje się zmienić. By sięgnąć do podanego wcześniej przykładu, system samopomocy jest co najwyżej jedną z możliwych odpowiedzi na anarchiczną strukturę polityki światowej. Konslruktywiści w swych poglądach podążają jeszcze dalej, uważając nie tylko struktu-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Image (130) 6 STEVE SMITH, JOHN BAYLIS /u jmu jemy w zglobalizowanym świecie. Polityka światowa staj
Image (132) 2 STEVE SMITH, JOHN BAYLIS Siedem - paralele do obecnych idei globalizacji należy dostrz
Image (137) 2 STEVE SMITH, JOHN BAYLIS państwach arabskich i muzułmańskich okazywano nieskrywaną rad
Image (131) 14 STEVE SMITH, JOHN BAYLIS wych; (3) brak transferów finansowych i kapitałowych z państ
Image (133) 10 STEVE SMITH, JOHN BAYLISGlobalizacja i jej zwiastuny Nim rozpoczniemy analizę polityk
Image (136) si r r smith, john baylis r/rnln z I t wrześniu lub wojnę w Iraku w roku 2003? Dlaczego
Image (134) H S T EVE SMITH, JOHN BAYUS iV polityki światowej, ale także tożsamości i interesy za po
image 43 IM.•?■•# WM -OM*. 090% •*>» >»h SC 0 W*    sK-a •KW .>r^VI
image php ilfl=EC04491&s=0 7 112-101 h~Q> 12-1141" <NQ.2)
image 43 IM.•?■•# WM -OM*. 090% •*>» >»h SC 0 W*    sK-a •KW .>r^VI
I Smith Joe A r 12133 103 it.........<179-4704 Smith John r 10661 loa it.........422-3628 Smith J
Image (54) *-4 V(s) -5^S) £y£*JJ y>(t) dr ( y[o) =o 0 V d) - V>0) --H»*«, & d dtn ^ -d1 £6
Image 135 138 Pomiar polega tu na sumowaniu elementarnych zmian położenia za pomocą licznika rcwersy
Image 135 GRY STRAGETICZNE Na rynku oligopolistycznym przedsiębiorstwa konkurują między sobą przy p0
image174 Image A
Image (135) 128 Iwona Morawska poznawcza Czerpanie wiedzy z obrazów, np.: -    o ku

więcej podobnych podstron