Nartowska Różnice indywidualne0029

ka, może mieć charakter pozytywny (p(pieszczoty, zabawa, wspólne działanie) lub negatytywny (zakazy, uwagi, agresja). Zachowanie si^ię dziecka i zachowanie się rodziców jako odpo\owiedż na inicjatywę oraz przewaga pozytywnych^ lub negatywnych kontaktów pozwala zrozuminieć reakcje dziecka, a w przypadku zakłóceń eremocjonal-no-uczuciowych poznać ich przyczynę, ę. Pytamy więc matkę „Jak często każde z rodzicóww poświęca czas na zabawę z dzieckiem?”, „CCzyja jest inicjatywa?”, „Czy dziecko bywa c odtrącane i przez kogo?”, „Jak w takim wypadkiku Się zachowuje?” itp. Pytania te mogą doty;yczyć nie tylko zabawy, lecz wykonywania zadań, i, rozmów, czytania książeczek itp.

Szczególny rodzaj kontaktów następuje 4 w sytuacji nakazów, zakazów, stawiania v wymagań związanych z organizacją życia codzienninego oraz tych działań dorosłych, które uważają f’ oni nierzadko za zasadniczy nurt „wychowaniaia” (strofowanie, karanie, upominanie). W tycich przypadkach nie chodzi o ocenę zachowaniiia dziecka w kategoriach posłuszeństwa, lecz o ) opis reakcji dziecka, której z reguły towarzysjszą określone przeżycia emocjonalne (najczęściej nnegatywne); Szczególnej uwagi i ostrożności wwymagają pytania dotyczące postaw i uczuć członńków rodziny do dziecka. Pytań tych nie należy f formułować wprost, lecz tak, aby sprowokować SASWobodną wypowiedź rozmówcy. Lepiej jest zapytatać: „Jak dziecko spędza czas po powrocie ze żłobbka (lub przedszkola)?” — iw tym opisie wykicryć częstość i jakość kontaktów matki z dzieckkiem niż zapytać: „Ile czasu poświęca pani s swojemu dziecku?”. Lepiej zapytać: „Czy dzieckko bywa w domu niegrzeczne, w jakich sytuacjactch i jak na to reagują członkowie rodziny?” niż — „Ja-

kie kary pani stosuje, gdy dziecko jest niegrzeczne?”.

Kontakty z obcymi dorosłymi mogą również ujawnić, takie cechy dziecka, jak śmiałość i chęć zwrócenia na siebie uwagi, a nawet brak dystansu, nadmierną przylepność lub przeciwnie — nieśmiałość, zalęknienie lub obojętność i unikanie kontaktu. Ważna jest przy tym informacja, jak na te rodzaje zachowań dzieci reagują rodzice.

W podobny sposób analizujemy zachowanie dziecka w jego kontaktach z rodzeństwem. Tu irównież staramy się ocenić rodzaj związków uczuciowych między dziećmi w tej samej rodzinie. Szczególnie ważne są reakcje dziecka w sytuacjach konfliktowych oraz sposób ich rozwiązywania przez rodziców. Ten temat rozmowy jest okazją do zaobserwowania stosunku matki do naszego wychowanka. W czasie wywiadu rodzice często porównują swoje dzieci dla uwypuklenia pewnych cech dodatnich lub ujemnych. Ton emocjonalny, z jakim matka relacjonuje przyczyny konfliktów między dziećmi i uzasadnia swoje postępowanie, staje się dla nas informacją na temat pozycji naszego wychowanka w rodzinie, oceny jego osoby na tle pozostałych dzieci. Interesujemy się również, czy dziecko podlega opiece rodzeństwa i czy poddaje się jej lub okazuje sprzeciw, gdy jest starsze czy samo udziela opieki, w jakiej formie i czy czyni to pod wpływem rodziców czy samorzutnie.

Stałe kontakty z rówieśnikami rozpoczynają się przede wszystkim w przedszkolu. Na terenie domu mają one charakter okazjonalny,’ czasem są tylko sporadyczne. Ponieważ jednak dziecko często zachowuje się inaczej wśród