P1190065

tron Tyru; Eszmun, patron Sydonu; Assur, patron Niniwy; Diva Angerona, patron Rzymu,

—    bogów plemiennych, np. lamaistyczny bóg Pehar, opiekun plemion północno-wschodnich, czy Kriszna, patron plemienia Jadawów lub krisznów,

—    bóstwa państw czy większych jednostek politycznych lub terytorialnych oraz bóstwa narodowe, np. Jahwe, Marduk, Assur czy też Jowisz jako patron federacji państw latyńskich.

Nie będziemy się tu natomiast zatrzymywać nad bóstwami opiekuńczymi poszczególnych klas lub grup społecznych, a więc nad bogami królów, kapłanów itp.

Wspomnieliśmy już o bogini zgody — Concordii, oraz o rzymskiej Fortunie, bogini szczęścia losowego i obfitości. Otóż tego typu bóstwa tworzą jeszcze jedną kategorię, tj. kategorię bogów abstrakcyjnych. Są to zarówno bóstwa opiekuńcze, np. sprawiedliwości lub pokoju, jak też jawne personifikacje pewnych zjawisk czy stanów. Najważniejszy w tej grupie jest bóg-stwór-ca świata, znany we wszystkich religiach, czasem utożsamiany z głównym bogiem panteonu. Do tego typu bogów należy i żydowsko-chrześcijański Bóg-Ojciec — pierwsza osoba chrześcijańskiej Trójcy Świętej, i hinduski Pradżapati, czczony szczególnie w Jadżur-Wedzie oraz Brahmanach, i tybetański Kun-tu-bzan-po, jeden z głównych bogów przedlamaistycznej religii Bon, który stworzył świat z bryły szlamu, a wszystko, co żywe — z jaja kosmogonicznego; postać tę znają także reiigie Indian czy Afrykańczyków. Czasem bóg taki jest utożsamiany z głównym bogiem dobra, personifikacją abstrakcyjnego dobra, jak np. Ahura Mazda (OrmuzdJ zaratusztrianizmu. Z innych bogów dobra wymieńmy tu hinduskiego Krisznę i Wisznu oraz egipskiego Ozyrysa. Przeciwstawiają im się personifikacje zła, odpowiedniki chrześcijańskiego szatana,

jak np. antagonista Ahura Mazdy — Aingromanyus (Aryman) czy wróg Ozyrysa — Set. Istotną kategorię stanowią także bóstwa prawdomówności, przysięgi i sprawiedliwości, z których wymieńmy: hinduskiego Warunę, prawodawcę i stróża praw; irańskiego Mitrę, poręczyciela wierności i dotrzymania przysięg; wszy-stkowidzącego Zeusa, czuwającego nad dotrzymaniem przysiąg jako Zeus Horkios i takiegoż Jowisza; germańskiego Donara, stróża przysięgi i umowy, uosobienie uczciwości, prawdomówności, wierności i sprawiedliwości; wreszcie meksykańskiego Tezkatlipokę, boga sprawiedliwości, który widzi wszystko dzięki trzymanemu w ręku złotemu zwierciadłu. Ciekawym bogiem był również kanaanejski Szalem („pokój”) i Sedek („sprawiedliwość”).

Istnieje jeszcze inny rodzaj bogów abstrakcyjnych, nie związany z kategoriami etycznymi, lecz z pragnieniami ludzkości, jak np. Hebe — grecka bogini wiecznej młodości, podczaszy bogów na Olimpie, czy jej aztecki odpowiednik Tlamazinkatl, jedna z odmian Tezkatlipoki. Również i hinduski Soma (irański Haoma, grecki Dionizos) był bogiem nie tylko pijaństwa, lecz i nieśmiertelności. Był on także bóstwem inspiracji, podobnie jak nimfa Egeria dla króla rzymskiego Numy Pompiliusza. Inną jeszcze abstrakcję personifikowała hinduska Aditi („nieograniczona”); będąc matką bogów, była ona zarazem bóstwem tego, co niewidzialne i nieskończone. Aditi należy wreszcie do kategorii „bóstw najwyższych", nieokreślonych, których istnienia doszukuje się w religiach ludów prymitywnych i pierwotnych koncepcja „pramonoteizmu" katolickiego religioznawstwa. Nie ulega kwestii, że bóstwa tego typu były wytworem nader długiej ewolucji, przeważnie spekulacji kapłańskiej czy mistycznej — nie mogły przeto stanowić pierwotnej formy bóstw. Z cie-

8*.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
P1190062 jak np. fenickiego Dagona, boga urodzajnego pobrzeża wynalazcę pługa i patrona uprawy rolne
Szanowni Państwo, Koleżanki i Koledzy Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji RP patronuje
założonym w 1726 roku The Craftsman, znajdującym się pod patronatem Williama Wyndhama i Henry ego St
założonym w 1726 roku The Craftsman, znajdującym się pod patronatem Williama Wyndhama i Henry ego St
106 erekcyjnym zastrzeżono wyraźnie, że prawa patronackie i prezentacyjne co do kościoła głubczyrisk
12$ Patronem kościołów w Zakrzewie i Polskiej Wiśniewce jest właściciel dóbr złotowskich, książę
kem86 patroni Islandii 170 A biedaczek Birgir. Bogom nieluby, Tam - widzieli ludzie -Był jego

więcej podobnych podstron