P2210454

O rozumie 86 I.I.l

się czasem, że nasze impresje są tak mgliste i słabe, że nie możemy ich odróżnić od naszych idei. Lecz mimo tego bliskiego podobieństwa w nielicznych przypadkach, na ogól biorąc, są one tak różne, że nikt nie może mieć wątpliwości, iż należy je zaliczyć do różnych działów i każde oznaczyć inną nazwą, by uwidocznić różnicę^{1 2}.

Jest jeszcze inny podział naszych percepcji, który dobrze będzie wziąć w rachubę i który obejmuje zarówno impresje, jak i idee. Jest to podział na percepcje PROSTE i ZŁOŻONE*. Percepcje proste, impresje i idee są takie, że nie dopuszczają żadnego rozróżnienia ani rozdzielania na części. Złożone są przeciwieństwem tamtych i dadzą się rozłożyć na części. Jakkolwiek poszczególna barwa, smak i zapach są jakościami, które związane są ze sobą w jedno w tym oto jabłku, to przecież łatwo jest spostrzec, że nie są one tym samym, lecz co najmniej dadzą się odróżnić jedne od drugich.

Dawszy w tych podziałach pewien porządek i układ przedmiotom naszego badania, możemy teraz przejść do rozważania bardziej dokładnego własności tych przedmiotów i stosunków między nimi. Pierwsza okoliczność, która rzuca się w oczy, to wielkie podobieństwo między naszymi impresjami i ideami we wszystkich innych szczegółach poza stopniem siły i żywości.

Jedna zdaje się być w pewien sposób odbiciem drugiej, tak iż wszystkie percepcje naszego umysłu są zdwojone i zjawiają się w świadomości i jako impresje, i jako idee. Gdy zamykam oczy i myślę o moim pokoju, to idee, które tworzę sobie, są dokładnym odbiciem impresji, których doznałem; i nie ma żadnego rysu w jednym przeżyciu, którego by nie było w drugim. Przebiegając myślą inne moje percepcje, zawsze znajduję to samo podobieństwo i to samo odbicie. Idee i impresje zdają się zawsze odpowiadać sobie wzajemnie. To wydaje mi się rzeczą godną uwagi, zatrzymuję się też na tym przez chwilę.

Przypatrując się bardziej szczegółowo, znajduję, że zbyt daleko mnie poniósł pierwszy rzut oka i że muszę skorzystać z podziału percepcji na proste i złożone, by ograniczyć to ogólne twierdzenie, iż wszelkie nasze idee i impresje są do siebie parami podobne. Zauważam, że wiele naszych idei złożonych nigdy nie miało odpowiedników w impresjach i że wiele naszych złożonych impresji nie znajduje dokładnego odbicia w ideach. Mogę wyobrazić sobie takie miasto jak Nowa Jerozolima, w którym bruk jest ze złota, a ściany z rubinów, choć takiego nigdy nie widziałem. Widziałem natomiast kiedyś Paryż; lecz czyż będę twierdził, że mogę utworzyć sobie taką ideę tego miasta, w której by miały dokładne odbicie wszystkie jego ulice i domy oraz ich rzeczywiste proporcje?

Widzę tedy, że jakkolwiek zachodzi ogólnie duże podobieństwo między naszymi złożonymi impresjami i ideami, to jednak nie jest prawdziwa powszechnie reguła, iż są one wzajemnie dokładnymi odbiciami. Możemy teraz rozważyć, jak rzecz się ma z naszymi percepcjami prostymi. Zbadawszy rzecz najdokładniej, jak tylko to mogę, odważam się twierdzić, że tutaj reguła obowiązuje bez wyjątku i że każda prosta idea ma prostą impresję, jej podobną, i że każda prosta impresja ma odpowiadającą jej ideę. Ta idea czerwieni, którą tworzymy sobie w ciemności, i ta impresja, która powstaje w naszych oczach przy świetle słonecznym, różnią się tylko stopniem, nie zaś swoją naturą. Ze tak się ma rzecz ze wszystkimi naszymi prostymi impresjami i ideami, tego niepodobna dowieść, szczegółowo je wyliczając. Każdy człowiek może jednak sam się o tym przekonać, przebiegając myślą tyle przykładów, ile mu się podoba. Lecz jeśli ktoś chciałby zaprzeczyć temu powszechnemu podobieństwu, to ja nie znam sposobu, ażeby go przekonać, poza tym jednym, że chciał-

wewnętrzne włókna mózgowe zostają pobudzone równie silnie jak przez zewnętrzne przedmioty. Dlatego osoby te czują to, co mogą sobie jedynie wyobrażać, i sądzą, że widzą przed sobą przedmioty, które są tylko w ich wyobraźni”. De la recherche de la verite Malebranche’a to jedna z czterech książek, które Hume radzi! przeczytać swemu przyjacielowi Michaelowi Ramsayowi po to, by zrozumiał on metafizykę Traktatu (zob. przypis na s. 80).

Używam tutaj tych terminów impresja i idea w sensie różnym od potocznego i mam nadzieję, że będzie mi wybaczona ta dowolność. Być może, ze ja raczej przywracam pierwotne znaczenie wyrazowi „idea", od którego odstąpi) Locke, oznaczając tym wyrazem wszystkie nasze percepcje. Ale nie chciałbym być rozumiany tak, że przez „impresję" oznaczam sposób, w jaki nasze żywe percepcje powstają w duszy; tym mianem oznaczam po prostu same percepcje, dla których nie ma szczególnego terminu ani w języku angielskim, ani w żadnym innym mi znanym.

Rozróżnienie między ideami prostymi i złożonymi wprowadził Locke w Rozważaniach dotyczących rozumu ludzkiego (2.2.2.).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DSCF0226 700 Hermeneutyka i histnryzm Z takim słuchaniem wiąże się świadomość, że nie możemy powiedz
P2210457 n O rozumie I.I.3 mierze z naszych idei w następującym porządku. Impresja najpierw ude
page0101 ROZDZIAŁ VI. Określenie świadomości. — Kategorye rozumienia. Mówi się często, że rolą umysł
!cidE353460DD7842CABF0EC5720032230A@D7YQMRB1 Nieodpowiedzialność Objawia się tym że nie zdajemy sobi
zgrz08 - 86 - się bowiem, że wydłużenie czasu ogrzewania pociąga za sobą znaczne straty ciepła, gdyż
ZD(f SZ.TOargumentów,które przekonują nauczycieli Nie musisz się martwić, że nie znajdziesz czasu na
IMGT48 Okazuje się jednak, że nie wszystkie rośliny pokolenia R1 są identyczne z roślinami matecznym
elementarz teksty do czytania metoda sylabowa (68) do wachlowania się dla ochłody. Ssaki te są tak
pogodzenie się z faktem, że nie można jej jednoznacznie zdefiniować. Są jednak pewni, że tworzenie s
Dowodem, iż tak właśnie jest, może być recepcja twórczości Geertza. Okazuje się bowiem, że nie jest
20220 Skanowanie 10 04 27 41 (25) ci owe. Struktury takie rodzą się ze zwykłego codziennego doświad

więcej podobnych podstron