pic 11 06 142600

134 Odpowiedzialność i styl

głowy świerszcz ⁵² lepiej i dłużej wykonuje wywoływane u niego ruchy spastyczne, i - powołując się na prace F. Goltza i H. Busąueta, zdaniem których wystarczy pozbawić żaby ośrodków mózgowych, by natychmiast wywołać u nich postawę kopulacji, którą normalnie przybierają tylko na wiosnę - zastanawia się, czy odcinając samcowi głowę przed spólkowaniem modliszka nie dąży do tego, by przez ablację ośrodków hamowania w mózgu wywołać lepsze i dłuższe wykonywanie spastycznych ruchów kopulacji. W ostatecznej analizie odkrywamy więc, że to instynkt rozkoszy każe modliszce mordować kochanka, którego ciało zaczyna w dodatku pożerać w trakcie aktu miłosnego.⁵³

Należy stwierdzić, że u wielu zwierząt istnieje mniej lub dalej posunięty związek między funkcją odżywiania a funkcjami płciowymi. Samica nie tylko żywi się w trakcie kopulacji, lecz znajduje to pożywienie w ciele samca, bądź pożerając go, bądź też pochłaniając zawartość specjalnego gruczołu. U dołu drabiny istot żywych, u pierwotniaków, w trakcie aktu płciowego jeden organizm wchłania całkowicie drugi. Jest to więc zjawisko pierwotne. U modliszki nabiera charakteru specjalnie dramatycznego przez to, że ostatecznie sprowadza się do instynktu rozkoszy. Stwierdzenie to jest szczególnie ważne, stanowi bowiem poparcie tezy Kiernana, według której w se dyzmie należy widzieć „anormalną formę ludzką zjawisk spotykanych u samego początku życia zwierzęcego i pozostałość lub atawistyczny nawrót pierwotnego kanibalizmu seksualnego” ⁵⁴. Celowe więc wydaje mi się tutaj podkreślić, że modliszki należą prawdopodobnie do pierwszych owadów, jakie pojawiły się na kuli ziemskiej: Mantis protogea, której ślad skamie-linowy odkryto w złożach z miocenu w Oeningen, należy do opisanej przez Scuddera grupy Palaeodictyop-tera, której ślady odnajdujemy już w karbonie.

Obyczaje seksualne modliszki są zjawiskiem

często spotykanym w przyrodzie, że wyobraźnia uzupełnia tu obserwację: starożytni uważali na przykład, że powodowana „słodyczą rozkoszy”⁵⁵ samica żmii kąsa głowę samca w trakcie kopulacji. Wierzenie to pogłębiło się zresztą z czasem i w średniowieczu Brunetto Latini, który był nauczycielem Dantego, pisze, że żmija odgryza głowę samca w chwili orgazmu.⁵⁸ Imaginacyjne obrazy, które w różnym natężeniu spotykamy u człowieka, są jakby pozostałością czy przeczuciem podobnych dramatów: fantazmy odpowiadające po

stępowaniu innych gatunków żyjących.⁵⁷

Powiązanie funkcji seksualnych i żywienia się ma charakter ściśle biologiczny. Weźmy na początek pod uwagę przebieg różnicowania się embriogenicznego funkcji zachowawczych (odżywianie) i rozrodczych (funkcje płciowe) i ich organów, choć taka interpretacja nasuwa jeszcze wiele zastrzeżeń. Mamy jednak w odwodzie dosyć faktów: w pierwszej fazie swego istnienia, w okresie życia płodowego, płód żyje jako pasożyt w łonie matki, żywi się jej substancją, a po urodzeniu, ssąc, nadal czerpie pożywienie z matki. Otóż analogia między czynnością ssania i aktem płciowym jest głębsza, niż się wydaje, w obu wypadkach mamy bowiem do czynienia ze zjawiskiem detumescencji. „Nabrzmiała pokarmem pierś - pisze Havelock Ellis - odpowiada członkowi męskiemu w stanie erekcji, chciwe i wilgotne usta dziecka odpowiadają pochwie drgającej i wilgotnej, mleko życiodajne i zawierające białko przedstawia płyn nasienny również życiodajny i zawierający białko. Wzajemne całkowite zaspokojenie fizyczne i psychiczne matki i dziecka, wynikłe z przeniesienia z jednego na drugie cennego płynu organicznego, stanowi prawdziwą analogię fizjologiczną ze stosunkiem między mężczyzną a kobietą w kulminacyjnym punkcie aktu płciowego.” ⁵⁸Socjolog hiszpański Rafael Salillas wykazał, że zbież-

pic 11 06 142600

pic 11 06 142600

pic 11 06 142600

pic 11 06 142600