skanuj0002 (216)

zachodzi w ośrodkowym układzie nerwowym: to z niego wychodzą impulsy do gna czołów endokrynnych. wydzielających hormony odpowiedzialne za przemiany ciała Najwięcej badań poświęcono psychologicznym zmianom w adolescencji, przl czym dotyczą one przede wszystkim procesów emocjonalnych i poznawczych, taka rozumienia norm moralnych. W ostatnich latach centralne miejsce w psychologii ad<9 lesceneji zajęło poszukiwanie przez dorastających własnej tożsamości. Proces przechja dzenia z dzieciństwa do dorosłości R. Oerter (Oerter, Montada, 1982) ujmuje z dwói punktów widzenia: (1) pozycji między dzieciństwem i dorosłością, którą K. Lewi (1963) określał jako pozycję marginalną, (2) dążenia do ukształtowania stabilnej struH tury osobowości oraz mocnej tożsamości, na co wskazał E. H. Erikson (1968).

Z marginalnej pozycji młodzieży wynikają, zdaniem Lewina (1963), cztó* rodzaje konsekwencji, a mianowicie: (1) nieśmiałość, wrażliwość i agresywno! (2) konflikty między wartościami, ideologiami i stylami życia, (3) wynikające z tegj afektywne napięcie, (4) skłonność do ekstremizmu, radykalizmu, rygoryzmu w mji śleniu i działaniu, oraz nagła zmiana statusu.

Poszukiwanie własnej tożsamości jest doświadczeniem młodzieży wypełń™ jącym przestrzeń między bezpieczeństwem dzieciństwa a autonomią człowieffl dorosłego. Przestrzeń tę Erikson (1968) nazywa moratorium psychologicznym, a Wymienione procesy psychologiczne przebiegają w interakcji ze społeczn® otoczeniem, w jakim dorasta młodzież. Jej młodość realizuje się przede wszystka na terenie rodziny, szkoły, w środowisku rówieśniczym. Środowiska te są nie tylk< znacznie zróżnicowane, ale i dynamiczne. Wzajemne powiązania między zmianam fizjologicznymi, wpływami środowiska i dążeniem jednostki do kierowaffl własnym życiem wyznaczają różne psychologiczne wzory przebiegu adolescencM Z perspektywy socjologicznej adolescencja jest elementem kultury, a badać* tego okresu życia interesują w głównej mierze procesy społecznego dojrzewaiS W ich obrębie M. Trawińska (1982) rozróżnia procesy wchodzenia w społeczne rola osób dorosłych oraz procesy tworzenia programów życiowych opartych na doświa* czeniu oraz twórczym przeżywaniu relacji między obrazem świata a strukturą „Ja’!

Bliskie ujmowaniu dojrzewania społecznego, z punktu widzenia wchodzę™ w role osób dorosłych, jest podejście do adolescencji antropologów kulturowyc] dokonujących porównań znaczenia tego okresu życia w różnych kulturach. To, czi w społeczeństwie wyróżniony zostanie okres adolescencji oraz to, jak jest on sposa rzegany, zależy od zadań, jakie społeczeństwo stawia przed swoimi członkami. Im zadania te są trudniejsze - tym dłuższy czas jest potrzebny do przygotowania się daj ich realizacji.

Nadal jeszcze, we współcześnie istniejących społeczeństwach nazywanych prw mitywnymi, przechodzenie z dzieciństwa w dorosłość następuje bezpośrednio!pff pojawieniu się pierwszych fizjologicznych objawów dojrzewania płciowego i jesl zazwyczaj połączone z tradycją inicjacji, polegającej na przekazywarM wkraczającym w dorosłość tajemnic życia. Towarzyszą temu mniej lub bardzia fizycznie dotkliwe próby sprawdzające gotowość do przyjęcia roli kobiety cza mężczyzny, włączone w ceremonię przyjęcia nowych członków do społeczno*! ludzi dorosłych (Mead, 1961).

164