P1010819

zachodu, by ówczesne nlodowlarstwo miało unosić h!q przeciwko nim gniewem.

Od chwili gdy dobra nowina została ogłoszona światu, atak stał się bardzioj gwałtowny, choć joj wrogowie nigdy nie przekraczali pewnyćh granic. Ukazują się oni w dziejach tylko od czasu do czasu i zawsze osobno: nigdy nie dostrzegamy związku czy formalnej ligi, nigdy nio popadają oni we wściekłość, jakiej byliśmy świadkami. Nawot Bayle, ojciec nowoczesnego niedowiarstwa, nic przypomina swych następców. W najbardziej karygodnych Jego wyskokach nie znajdujemy zbyt wielkiego pragnionla przekonywania, a jeszcze mniej gniewu czy stronniczości: raczej wątpi niż przeczy, wypowiada się za i przeciw, a często nawet bardziej wymownie po stronie dobrej sprawy niż złój.

Dopiero tedy w pierwszej połowie osiemnastego wieku bezbożnictwo stało się potęgą. Widzieliśmy jak rozprzestrzenia się wszędzie z niesłychaną ruchliwością. Z pałacu do lepianki, wślizguje się wszędzie, napada na wszystko. Ma swoje niewidoczne śdeżki, działa w sposób ukryty lecz niechybny, tak że najbaczniejszy obserwator, świadek dzieł dokonanych, nie zawsze umie wykryć środki działania. Niepojęty urok bezbożności sprawia, że kochają Ją nawet ci, dla których jest najśmicrtelniejszym wrogiem, a głupia władza, w chwili gdy bezbożnictwo ją uśmierca, na moment przed otrzymaniem ciosu blorze Je w ramiona. Wkrótce zwykły system staje się rzeczywistym zrzeszeniem, które, wzmagając się błyskawicznie, zamienia się w spisek, a w końcu w wielkie sprzyslęźenle, pokrywające Europę.

Wówczas przejawia się po raz pierwszy ów rodzaj bezbożności, charakterystyczny wyłącznic dla osiemnastego wieku. To już nie chłodny ton obojętności lub co najwyżej złośliwej Ironii sceptycyzmu, to śmiertelna nienawiść, ton gniewu, a często i wściekłości. Pisarze tej opoki, przynajmniej najwybitniejsi, nio uważają już chrześcijaństwa tylko za błąd ludzki boz większego znaczenia: ścigają jo Jako głównego wrogo, zwalczają do upadłego. To wojna na śmierć i życie,

.

mai

SM

a wielu z owych ludzi, co nadali sobie miano filozofów — wydawałoby się to niewiarygodne, gdybyśmy nie mieli przed oczyma smutnych dowodów — posunęło się w nienawiści do chrześcijaństwa at do osobistej nienawiści do jogo boskiego Twórcy. Nienawidzą go tok szczerze, Jak można nlenawidzieć tylko żywego wroga. (...)

Kual tur le prlnelpt gtntraitur, §. 3M-M.

Jedyną przyczyną niezwykłego upodlenia charakterów w osiemnastym wieku (które znalazło nawet swój wyraz fizyczny, zwłaszcza we Francji, w wyrazie twarzy ludzkich) był zanik nauk moralnych pod wyłącznym panowaniem fizyki i oschłej algebry.

Nauko ma na pewno swoją wartość, alo trzeba Ją różnymi sposobami ograniczać. Dobrze Jest zamknąć ją w pewnym kręgu; Jego średnicy nie sposób dokładnie wyznaczyć, ale na ogół nie jest bezpiecznie rozszerzać go nadmiernie. Ktoś we Francji wyraził się świetnie, że nauka przypomina ogień: zamknięty w paleniskach, służących temu celcwi, jest najużyteczniejszym i najpotężniejszym narzędziem człowieka, ale dśnięty byle gdzie, staje się straszliwą klęską. [-]

Poza tym trzeba pilnować, by nauki przyrodnicze pozostawały na swoim miejscu, to znaczy na drugim, jako że prawo pierwszeństwa należy do teologii nauk moralnych i polityki. Każdy naród, co nie przestrzega tego porządku, znajduje się w stanie upadku. Cóż jest powodem wyraźnej wyższości siedemnastego stulecia, zwłaszcza we Francji? Szczęśliwa zgodność trzech czynników potęgi nowożytnej (tuperioriti modernę) — rcligii, nauki I rycerstwa, i przyznanie rellgli pierwszeństwa. Często porównywano to stulede do następnego, a ponieważ nic bardzo można było zaprzeczyć wyższości pierwszego w literaturze, pocieszano się bezsporną wyższością drugiego w filozofii. Tymczasem należało stwierdzić coś wręcz przeciwnego, albowiem nasz wiek prześcignięty został przez poprzedni w znacznie większym stopniu w dziedzinie

199

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
P1010819 zachodu, by ówczesne nlodowlarstwo miało unosić h!q przeciwko nim gniewem. Od chwili gdy do
P1010819 zachodu, by ówczesne nlodowlarstwo miało unosić h!q przeciwko nim gniewem. Od chwili gdy do
Instrukcja VW up by dunaj2
3 Zeszyt 3.1 Obsługa System przeciwblokujqcy (ABS)I <imf>ka sygnali
178 KS. PIOTR TOCZEK ny do śpiewu, pod warunkiem że kierownictwo nie miało nic przeciwko niemu. Osta
ROZTRZĄSANIA I ROZBIORY nimi zachodzi, by uświadomić, jak bardzo steatralizowana została przestrzeń
1249637675 by?reczek1986P0 Matka Ziemia Ale przecież ona ma jądro a nie jajnik
sanktuariasłowiań119 nych obcych nie zachodziły istotne zmiany. Wszyscy oni byli przecież absolutnie
scandjvutmp1f001 180 chylając się z poza kłębów dymu, by lepiej śledzić za ruchami przeciwnika. —
człowieka i dążą do tego, by całe społeczeństwo miało prawo stanowienia o życiu gospodarczym -
2l8 Tatr Zachodnich, mianowicie: najwyższy z nich Bystra (2250; nieco na lewo od Koprowego), a
VIII. 9-11. NIEMIERZA: PEŁKA; JAK. 405 przeciw nim o te posiadłości rościły, odsyłali do sądu
20 chów; 0) a nikt nie zwrócił uwagi, by obszerniejszem wspomnieniem uczcić cmentarze nasze, co bliz
ScannedImage 23 tyle silni, aby oprzeć się dwom ekspedycjom wysłanym przeciwko nim przez Antygona, k
page0143 POEZJA EUFRATEJSKA 133 Gdy twe słowo, niby burza, przeciąga, mnożą się łąki i upoję. Gdy tw

więcej podobnych podstron