SSA42179

najsilniejsza - jak w Rosji czy w Polsce - reprezentowali ją tylko nieliczni twórcy, dotknęła dające się policzyć na palcach jednej ręki zespoły, jej manifestacje były w istocie rzadkie, sporadyczne, odosobnione. Zarazem jednak nawet pojedynczy wybitni twórcy potraflli określić ogólną atmosferę życia teatralnego w swoich krajach, skupiać na sobie uwagę środowiska, publiczności i krytyki, formować opinię i kształcić uczniów.

Taka też jest ogólna prawidłowość życia artystycznego, umysłowego, politycznego: szeroko odczuwane i przeczuwane procesy społeczne, pragnienia i dążenia mas uzyskują strukturę i zostają wyartykułowane przez działalność małych grup i jednostek. Chociaż codzienna produkcja teatralna w całej Europie, statystycznie rzecz biorąc, w znikomym procencie była związana z Reformą, chociaż przez cały czas trwania Rrforma spotykała się z generalnym niezrozumieniem ze strony krytyki (poza wyjątkami) i nie znajdowała (poza wyjątkami) poparcia mecenasów, chociaż wielu reformatorów kończyło życie w biedzie, jak Craig, w upokorzeniu, jak Schiller, w odtrąceniu i ciemności, jak Meyerhold — to jednak właśnie oni, reformatorzy teatru, zadecydowali o kształcie teatru pierwszej połowy XX wieku. Oddziałali w sposób decydujący na teatr drugiej połowy wieku.

Reformę można było lekceważyć w latach dwudziestych, ale teatr lat sześćdziesiątych, teatr Drugiej Reformy - nie zaistniałby bez Reformy Pierwszej.

Mapa plastyczna Wielkiej Reformy

Historię Wielkiej Reformy można uporządkować na dwa sposoby:

fi; Opierając się na chronologii kolejnych wydarzeń i prac. kolejnych przedstawień, książek, projektów scenograficznych, na kolejności powstawania teatrów, zespołów, grup i szkół.

2. Uwzględniając następujące po sobie i splatające się nurty i stylistyki, uprawiane i rozwijane przez różnych artystów i zespoły.

Można w ten sposób zbudować rodzaj mapy plastycznej, która umożliwi synchroniczny i syntetyczny ogląd całego tego ogromnego obszaru, złożonego z bardzo różnych, różnorodnych elementów. Spojrzenie na taką mapę lub model wydaje się celowe przed zagłębieniem się w szczegóły historii Reformy.

Faza przygotowawcza Reformy obejmuje lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte XIX wieku. Już od połowy jednak wieku teatr znajdował się w stanie narastającego kryzysu. J»fastąpilo. powszechne obniżenie poziomu repertuaru. Oprawa sceniczna straciła wszelkie cechy artyzmu. Zaostrzano cenzurę. Postępowała komercjalizacja i kapitalizacja teatru. Gwiazdorstwo aktorów osiągnęło stan wynaturzenia.

Zastój i regres teatru coraz silniej kontrastował z ogromnym dynamizmem objawionym w ostatniej ćwierci XIX wieku i na początku XX wieku przez społeczeństwa całej Europy i Ameryki Północnej. Z niezwykłą gwałtownością szerzyła się rewolucja przemysłowa. Brutalnie i bezwzględnie walczono o wpływy i o kolonie. Narastały konflikty narodowe i społeczne, i które już wkrótce miały doprowadzić do wojny światowej i do rewolucji socjalistycznych. Sposoby i style życia, dzięki przemianom świadomości powodowanym przez nowe wynalazki, zmieniały się radykalnie z dekady na dekadę. W procesy te włączała się literatura, malarstwo, muzyka. Tylko teatr stopniowo karlał.

Upadek repertuaru teatru, a raczej wyjście literatury z teatru widać było wyraźnie w całej Europie.. Na_-długo—przed końcem XIX wieku wielcy pisarze zaczęli stopniowo stronić od teatru. T3Ia'poiśEietr poetów romantycznych i Norwida była to sytuacja przymusowa. Dla innych -wynik wyboru. Po Schillerze, Goethem, Byronie, Mickiewiczu, Słowackim, Krasińskim, Hugo, Marivaux, Puszkinie, Kleiście. następują Kotzebuc. Dumas-syn, Scribe, Sardou i plejada innych, których nazwisk nie warto przypominać. Historia literatury tylko je odnotowuje, historia teatru — zapomina. Oczywiście złożone były przyczyny tego stanu rzeczy: polityczne i społeczne - obok artystycznych. Te pierwsze zresztą w tamtym li nie tylko w tamtym) czasie zdały się dominować: ucisk cenzury politycznej I i obyczajowej w całej Europie blokował drogę na sceny wielu sztukom i autorom. Kapitalistyczna prosperity zakłócona, ale nie załamana francusko--pruską wojną sprzyjała przy tym kultowi bezmyślnej rozrywki.

Gdy Henryk Ibsen poświęcił swój wielki talent teatrowi, został w 1862 r. wyszczuty ze swej ojczyzny z powodu rzekomej obrazy moralności. Po latach dopiero stał się jednym ze „sztandarowych” drama topisarzy Reformy. W trzeciej ćwierci wieku XIX nie było wielkiej literatury w teatrze i nie było klimatu dla niej wokół teatru. Pisali wprawdzie dla teartu Cypian Norwid, Aleksander Suchowo-Kobylin. Aleksander Ostrowski i inni. Dramat nie .mógl się wszakże równać rangą artystyczną ani społecznym rezonansem z powieścią, przeżywającą właśnie wtedy okres największego rozkwitu. Wielkie powieści epoki ukazały się wkrótce po połowie wieku: Pani Bovary Flauberta wyszła w odcinkach w 1855 r., Dostojewski wydał Zbrodnię i karę w 1866 r., a Biesy w 1870. Wojna i pokój Tołstoja powstała w latach 1865— 1869, a Anna Karenina w 1873-1877. Nana Zoli pochodzi z roku 1880, cykl Rougon-Maccpiartowie z lat 1871-1893. Nacisk atmosfery artystycznej w świecie literatury, a także malarstwa, które akurat przeżywało rozkwit impresjonizmu, nie mógł pozostać bez wpływu na środowiska teatralne. Różnica poziomów była wręcz zawstydzająca. Dekoracje teatralne straciły kontakt z rozwojem malarstwa i rzeźby. Kostiumy były schematyczne i dowolne. Inscenizacja sztampowa. Występując jako świadek epoki pisał Konstanty Stanisławski:

-r—p^Niionczas sprawę dekoracji teatralnych roiwiąiywalo się nad/wyczaj proato. Hoiy/ont. '"czttłi£sdo pięciu kulis, na nich namalowana pałacowa sala > wejściem i wyjściem, krylu . lub jitwk rtą werandi) s widokiem na morae itd. Pośrodku sceny na pustej i brudnej podłodze iliiui) ej

Hfi *

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0002 (505) Jak rozpoznać, czy dziecko sięga po narkotyki Naśladowanie ich zachowania rozpoczyn
pogodne jadalstwa, jak bananasy czy pomazarancze. Wyrasta tu tylko jedno jedyne jarzy wo, niesłychan
5 Facebook, podobnie jak mikroblogi czy czaty na portalach, ma więcej cech serwisu, w którym się wid
Jasełka $ Diabeł Diabeł, czy też bies, szatan albo czart... Nazwij mnie jak chcesz, wszak to jestem
8.    Mając dwa pliki specjalne blokowe, jak stwierdzić, czy reprezentują to samo
Jak wygląda Żyd? (rekwizyt - uczniowie przymierzają jarmułkę) Czy w Polsce istnieje antysemityzm? -
6(2) jpeg Diabeł Diabeł, czy też bies. szatan albo czart... Nazwij mnie jak chcesz, wszak to jestem

więcej podobnych podstron