img052 (26)

Leszek Bielecki, Rola Trybunału Sprawiedliwości... 479

nym) porządku prawnym pełnią rolę nadrzędną wobec regulacji krajowych. Prawa zasadnicze są związane z prawami człowieka, również nierzadko się z nimi identyfikują cechą jednoznaczności. Zdaniem niektórych autorów kategoria praw człowieka istnieje niezależnie od kategorii praw zasadniczych¹.

Jeśli Traktat z Lizbony przyjmuje zasady Karty Narodów Zjednoczonych oraz prawa międzynarodowego, to trzeba podkreślić, że zgodnie z Powszechną deklaracją praw człowieka, źródłem praw człowieka jest uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich ludzi. Podobne konkluzje prawne w tym zakresie zawierają: Międzynarodowy pakt praw człowieka, Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, Konwencja w sprawie zapobiegania i karaniu zbrodni ludobójstwa, Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji form dyskryminacji rasowej, Międzynarodowa konwencja narodów zjednoczonych w sprawie powstrzymania i karania zbrodni apartheidu, unormowania OECD, Rady Europy i inne pokrewne regulacje. Na uwagę zasługuje fakt, że Traktat lizboński usystematyzował i podniósł do rangi konstytucyjnej ochronę praw człowieka. Na czoło wysunęła się zasada powszechności, jedności i niepodzielności praw. Wiele z tych praw jest tożsamą z regulacjami międzynarodowymi wyżej wskazanych aktów, np. prawo do nauki, prawo do ochrony życia rodzinnego, prawo swobodnego dostępu do pracy, prawo do strajku, prawo do obrony i słusznego procesu, prawo do poszanowania tajemnicy zawodowej, prawo do prywatności, prawo do równości, prawo do nazwiska i godności, prawo do poruszania i do osiedlania się oraz prawo do wyboru i praktykowania zawodu.

Jak wyżej zaznaczyłem, w obiegu prawnym pozostają zarówno prawa zasadnicze, jak i prawa człowieka. Co do tych pierwszych (abstrahując od różnic w doktrynie), to stanowią one część składową ogólnych zasad prawa. Zatem, jak słusznie zauważa część nauki, prawa zasadnicze są węższe niż prawa człowieka, gdyż nie wszystkie prawa człowieka mogą być do nich zaliczane (np. prawo do skargi, prawa tylko krajowe i inne, niestano-wiące wspólnej tradycji państw Unii)². Parlament Europejski zaliczył zaś

Zob. W. Czapliński, Prawo Wspólnot Europejskich. Orzecznictwo, Warszawa 2001, s. 334 i n.

Zob. J. Barcz, Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2008, s. 381.