IMG56 (3)

50 Iwona Kopaczyńska. Agnieszka Nowak-Lojewska. Agnieszka Olczak

jako stany zaburzonej równowagi w zachowaniu organizmu, stanowiące napęd do działania. które organizują percepcję oraz wywołują działania zmierzające do zmiany aktualnego stanu w organizmie⁵. Wielość i różnorodność potrzeb dziecka ma znaczenie dla jego funkcjonowania w zróżnicowanych sytuacjach w codzienności dziecka.

Na ważnym miejscu należy lokować potrzebę bezpieczeństwa. Potrzebę tę zaspokajają osoby stale opiekujące się dzieckiem, określony, uporządkowany rytm dnia i znana przestrzeń, w której dziecko się porusza⁶. Zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa przełoży się wprost na zaspokojenie najsilniejszej w tym wieku - potrzeby poznawczej z realizacją, której wiążą się kolejne - potrzeba sukcesu, doceniania, uznania.

W wieku przedszkolnym duże znaczenie ma potrzeba kontaktu emocjonalnego, zaspokojona jest źródłem poczucia bezpieczeństwa i przynależności do grupy rówieśniczej, która stopniowo zy skuje coraz większe znaczenie w życiu dziecka. Dziecko 6-lctnie rozpoznaje swoje emocje, nazywa je, uczy się kontekstów, w których przeżywa różne emocje, a wszystko to odbywa się na tle coraz liczniejszych i coraz bardziej zróżnicowanych sytuacji społecznych, w których do skutecznego funkcjonowania stopniowo dojrzewa.

Wyżej wymienione potrzeby charakterystyczne dla dziecka 6-letniego są zaspokajane w praw idłowo funkcjonującej rodzinie oraz do tej pory były zaspokajane w przedszkolu. Sprzyjały temu: celowo zorganizowana przestrzeń, fachowa kadra pedagogiczna. Do standardów przedszkolnej przestrzeni i edukacji nawiązywało Ministerstwo decydując się na w prow adzenie dzieci 6-letnich do szkoły. Przyjrzyjmy się więc, jak zorganizowana jest przestrzeń i edukacja w przedszkolu.

Odpowiednio przygotowane łazienki, umywalki, toalety dostosowane do wzrostu dzieci, najczęściej ulokowane w bezpośrednim sąsiedztwie sali przedszkolnej służą zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych oraz dają poczucie bezpieczeństwa. Organizowanie trzech posiłków, w tym jednego ciepłego, dostępu do napojów dostosowane jest do prawidłowości rozwojowych włęku przedszkolnego.

Zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa, zarówno fizycznego, jak i psychicznego, stanowi zadanie nauczyciela wychowawcy. Odpowiednio rozplanowana przestrzeń do działania, zabawy i nauki, odpowiednie meble, zabawki, sprzęty sportowe i rekreacyjne posiadające certyfikaty jakości stwarzają warunki do ich zaspokajania. Bezpieczeństwo psychiczne zapewnia obecność i opieka stałego zespołu osób dorosłych (1-2 nauczycieli wychowawców, woźny oddziałowej). Grupa dziecięca prowadzona stale przez jednego lub dwóch nauczycieli ma możliwość wzajemnego poznania się, zbudowania zaufania, rozpoznania swoich oczekiwań, opracowania zestawu zasad usprawniających współ-bycie w grupie. Dostępność placu zabaw, organizowanie w salach kącików tematycznych, wyjścia poza przedszkole (wycieczki, basen, zakłady pracy, teatr, kino) umożliwiają realizację potrzeb poznawczych przy wysokiej aktywności dziecka.

W kontekście powyższych rozważań i toczących się dyskusji na temat dzieci 6-letnich w szkole, rodzi się pytanie o to, jak wskazane potrzeby dziecka będą realizowane w szkole. Czy jest ona w stanie tak zorganizować edukację wczesnoszkolną, by kontynuować tradycję przedszkolną w szkolnej rzeczywistości, w klasie pierwszej?

W założeniach reformy, MEN wskazuje, że „szkoły dla dzieci 6-letnich powinny przypominać przedszkola. Ministerstwo obiecywało, że opracuje taki standard, który miałby obowiązywać

^: M. Kielar, Potrzeby i możliwości poznawcze dziecka. „Wychowanie w Przedszkolu” 1989 nr 1. * C Schifif, Potrzeby dziecka a środowisko rodzinne. „Wychowanie w Przedszkolu" 1997, nr 5.

w całym kraju¹". Niestety owych standardów me ma, jest natomiast szkolna rzeczywistość, którą na przykładzie diagnozy zielonogórskich szkół zakreślimy w dalszej części artykułu.

W perspektywie potrzeb dziecka 6-letniego pożądane jest zorganizowanie dla niego dobrych warunków do nauki i pobytu w szkole. Ze względu na potrzebę bezpieczeństwa ważne jest zapewnienie możliwie najmniejszej rotacji kadry nauczycielskiej. Stały nauczyciel wychowawca najlepiej pozna dzieci, ich potrzeby, oczekiwania. Postulat ten dotyczy nie tylko pracy lekcyjnej, ale też czasu świetlicowego. Klasa szkolna zorganizowana na kształt sali przedszkolnej byłaby optymalnym rozwiązaniem. Możliwość pozostawania w tej samej sali także po lekcjach, zamiast przechodzenia do przepełnionej, „obcej", o niejasno sformułowanych funkcjach świetlicy, też byłaby czynnikiem wzmacniającym poczucie bezpieczeństwa dzieci.

Analiza warunków ekonomiczno-materialnych zapewniających realizację zadań organizacyjnych i opiekuńczych

W projekcie reformy edukacji z 8 kwietnia 2008 roku, a następnie w zatwierdzonym 23 grudnia 2008 roku Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej między innymi ustalone zostały zalecane warunki i sposoby realizacji edukacji w klasach l—LU. Ich analiza i ocena przedstawiona jest poniżej.

Diagnoza została przeprowadzona przy uwzględnieniu wszystkich publicznych szkół podstawowych w Zielonej Górze. Z badań wyłączono dwie szkoły społeczne, ze względu na fakt, że z założenia mają spełniać oczekiwania dzieci i rodziców zarówno w zakresie zadań dydaktycznych, jak i opiekuńczo-wychowawczych oraz szkołę specjalną, ze względu na specyfikę pracy oraz potrzeb uczniów. Spośród 13 szkół, do których skierowałyśmy ankiety odpowiedziało 10 dyrektorów.

Kluczem do analizy w tej części tekstu jest teoria transmisji kulturowej B. Bernsteina, której istotą jest mechanizm wiążący dyspozycje mentalne człowieka z ograniczeniami nakładanymi na jego działania przez strukturę społeczną i istniejącym w niej układem znaczeń. Analizując strukturę społeczną szkoły (wyrażaną również bagatelizowanymi problemami materialno-ekonomicznymi) przez pryzmat teorii B. Bernsteina można wykazać, że edukacja proponowana najmłodszym uczniom nie spełni pokładanych w niej nadziei, a raczej poprowadzi ku odtwarzaniu stosunków władzy wyrażających się w uprzywilejowaniu jednych i zdominowaniu drugich.

Strona organizacyjna edukacji

Jednym z aspektów podstawy programowej² jest strona organizacyjna edukacji, wyrażająca się w odpowiednim przygotowaniu przestrzeni i czasu podczas dziennego pobytu dziecka w szkole. W Rozporządzeniu możemy przeczytać, że „sale lekcyjne powinny składać się z dwóch części: edukacyjnej (wyposażonej w tablice, stoliki itd.) i rekreacyjnej (odpowiednio do tego przygotowanej)”³. Zaproponowane przez Ministerstwo rozwiązanie

A. Pezda, Sześć lat i jednak do szkoły. „Gazeta Wyborcza” nr 22/5936 z 27 stycznia 2009 r.

⁵ Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych, I etap edukacyjny: klasy I-III. Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 roku, nr 4, poz. 17.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy pro-

IMG56 (3)

IMG56 (3)

IMG56 (3)

IMG56 (3)