IMGG41

Z powyższych uwag można wysnuć kilka wskazówek dla teatru.

Pierwsza odsłona;

Z prawej strony sceny pokój Dziewicy. Z instrukcyj poety wynika jasno, ie wyobrażał on sobie, iż pokój ten zajmuje tylko część sceny i że lewa jego ściana przegradza scenę podłużnie. Poza ty ścianą rozlega się pole, które zajmie lewą część sceny. Tego rodzaju układ przestrzeni scenicznej mógł budzić niechęć w epoce naturalizmu; dzisiaj możemy nie tylko jak najściślej spełnić życzenia poety, aie z życzeń tych wydobyć wicie nowych walorów teatralnych.

Po monologu Dziewicy wkracza na scenę polem, za którym należy wyobrazić sobie knieje, Gustaw w stroju myśliwskim. Kiedy śpiewa swą pieśń strzelecką, słychać coraz bardziej oddalające się trąby i strzały myśliwskie, które w końcu cichną zupełnie. Jest mróz; Gustaw rozpala ognisko.

Rozmowa Gustawa z Czarnym Myśliwym jest nic dokończona; jeżeli jednak zgodzimy się na to, ie ma ona prowadzić do układu, na mocy którego Gustaw wyrzeka się ludzi i świata, w zamian za co ucieleśnia się jego marzenie, to nic prostszego jak poddać aktorom kilka syntetycznych ruchów, które by rozmowę „dokończyły". Ostatnie słowa fragmentu są świetnym nawiązaniem do tej gry aktorskiej. „Nie zbliżaj się do mnie!" — wola przerażony Gustaw i cofa się. Myśliwy podąża za nim, wyciągając dłoń dla zawarcia paktu. Gustaw po chwili walki z sobą podaje dłoń, a wtedy Myśliwy bierze z płonącego ogniska głownię i w jej świetle prowadzi Gustawa ku oknu Dziewicy. Dziewica ukazuje się i następuje owo „spotkanie wzrokiem", o którym słyszeliśmy w monologu. Jedna chwila, lecz taka, że „dosyć, by się dowiedzieć, że żyli*. Jedna chwila, lecz taka, ie zawrze w sobie dramat obojga. Jedna chwila — i zasłona spada¹.

Druga odsłona:

•IfiaoUpmftBj róŁtni racteai ł&tora wrprfatf *** T. — rtifr lic rtioil do iil«»n—l» —• pMftea mbUms*. «ipoi popnaU> * usej okuji (lip o oowyn rada ajnontia. *■ Złl

<_t !•»>), il*»innl|iWm> OwhM wit ifdo paaSaŁd *■». Ua u«W mięI |t l>it

Droga na cmentarz. Ze względu na olbrzymią rolę ideową Jaki odgrywa ona w Dziadach, Jak również ze względu na kreacje •etniczne jakie z H można wydobyć, powinien teatr poświęcić jej wide uwagi i troskliwości.

Ruch grup i postaci odbędzie się w innym porządku niż ten, jaki przejęto w wydaniach książkowych, w których bieg rzeczy nie tylko nic jeat jasny, ale wręcz rozrywa fragmenty, które błagają o sąsiedztwo.

Po dwóch strofach i rccytatywach Guflana i chóru powinny nastąpić Guilarzowc nawoływania: „Kto błądząc po żyda kraju..." W ten sposób natychmiast w ogólnych zarysach ujawnia się znaczenie pochodu dla żywych, ujawnia się jego treść, która potem rozwinie się w szczegółach.

Nawoływania te nie odnoszą się do Młodzieńców; toteż zatrzymają się oni w połowic drogi. Lec* bynajmniej nie będą nieruchomą jej dekoracją; spełniają rolę ściśle określoną: witają idących na cmentarz, błądzącym pokazują drogę, lękliwym dodają odwagi, a zasmuconych pocieszają. Reżyseria ma tu sposobność uzupełnienia tekstu: figury i grupy wędrujących na cmentarz odpowiadają enumcracji Guśfarza.

A teraz patrzcie, zbliża się Wdowa. Chór Młodzieńców zwraca się do niej z apostrofą : „Nie lam twych rączek, niewiasto młoda".

A oto ukazuje się Starzec rozmawiający z Dziecięciem. Gdzieś u wejścia na scenę śpiewa Dziecię piosnkę o Zaklętym Rycerzu. Kiedy zbliżą fię do Młodzieńców, ci zaczną pocieszenia: „Nie tęsknij, starcze, prosimy młodzi".

Wśród zdążających na cmentarz ukazują się takie Gustaw i Dziewica. Kiedy znikają. Chór Młodzieńców powtarza dwie strofy, wypowiedziane już poprzednio.

Kto jak zwiera pustyni szuka.

Jak puchacz po nocy lata.

Jak upiór do trumny pukaj Taki zgubiony dla Świata.

Kto w młodości pició lałoby Raz łamirilj WICCZIUC DUO)

Kto ras zabłądził na groby,

Jul z nich na lwiąt nie powróci.

199