IMGV45 35
wyraźcie „anachronicznym" nie świadczy o .anachroniczności' samego dzieła. Wiadomo przecież, ze elementarnym składnikiem dwudziestowiecznej kultury artystycznej (zwłaszcza pla stycznej i muzycznej) było sięganie po elementy „archaiczne . „anachroniczne" czy zgoła „prymitywne" na tle „wysokiej estetyki epoki Wiążą się z tym zagadnieniem dwudziestowieczne realizacje (modyfikacje i kontynuacje) historycznie zamkniętych, tj. ustabilizowanych i społecznie rozpoznawanych gatunków artystycznych. W muzyce: oper. mszy. pasji czy różnych form muzyki kościelnej, w malarstwie: portretów. malarstwa pejzażowego, w literaturze: bąjck. sonetów, apokryfów, powiastek filozoficznych etc. Chodzi tu o wyraźnie podkreślony (np. w tytule utworu) gest powtórzenia, kontynuacji. uprawiania gatunku „skończonego", zamkniętego w określonym paradygmacie sztuki. W przypadku „powieści-worka" mamy do czynienia z zabiegiem podobnym — przekształcenie zastanego systemu narracyjnego dokonuje się nie poprzez wy-pracowywanie nowych sposobów narracji (co stanie się zasługą powieści zachodnioeuropejskiej), lecz poprzez sięgnięcie do złóz ukształtowanych, jakby „zaprzeszłych" konwencji literackich (tu: narracji wszechwiedzącej).
W estetyce „powieści-worka" nowość czy anachroniczność „chwytu" nie ma żadnego znaczenia. Nowatorstwo powieści jest tu rozumiane jako swobodne posługiwanie się różnymi sposobami wysłowienia, przy czym chodzi tu zarówno o różne formy ujawniania narratora, jak i różne gatunki mowy. Mamy więc do czynienia z nieustanną interferencją dwóch dyrektyw estetycznych. Z jednej strony z „romantycznym" mieszaniem stylów, gatunków i hierarchii, ale z drugiej — z Jcla-sycystycznym" uwyraźnianiem form i podziałów między nimi. „M ieszanie" bowiem o tyle jest możliwe, o ile ujednozna-cznia elementy mieszane. Parodie, trawestacje, pastisze, aktualizacje etc. o tyle spełniają swą funkcję, o ile zawierają wskazówki odnalezienia cytowanego wzorca. Tak więc tą samą „wartością użytkową" zostają obdarzone konwencje z różnych etapów literackiej diachronii, jak i z rozmaitych hierarchii piśmiennictwa. Nie chodzi tu zatem ani o kontynuację określonej techniki narracyjnej, jako najbardziej odpowiedniej, ani tez o eksperyment w sensie poznawczym. Punktem wyjścia tych powieści jest dystans wobec znanych konwencji budo-
ISŁh U'k-łu narracyjnego. Wazyatko. o «yi» « tych powie-narrator dodatkowo Komentuj®-wi) p^r;— interwencje autorskie w struktur.,* oiłi>windi,n,a<V^,'vy,’owi*’dz' postaci, narratora, w sam sposób z wartoAcin •*“•* wskazaniu nieidcntyfikocji autora
literatury. a z kultur, literacką
„-if.,; |..hi J r wskazuje więc. te używa słów, któ-
rychmtłubj.żc posługuj Bię konwencjami, które są tandetno, te opowiada o pewnych sprawach z konieczności. le Uwiadomię mKerme w świat przedstawiony, ze „zmyśla* nazwiska, realia etc. Czym to jednak po to, ponieważ uważa — jak Witkacy - ze nie można już puUi takjak wielcy twórcy prozy realistycznej XIX wieku (zob. JW. 173) i że „nowość" w literaturze polega na bezceremonialnym wykorzystaniu wszystkiego, co dotychczas „na serio" pisano.
Charakterystyczna — chociaż w innym niż powyżej planie
_jest tu wypowiedź Witkacego, w której autor Nienasycenia
_0T^wnal budowę powieści do kompozycji obrazu konstru-ktvwistycznego- Porównanie to wskazuje, że Witkacy, mimo wielu zastrzeżeń, doszukiwał się związków między poetyką elastycznych dzieł „nowej sztuki" XX wieku a swoimi powieściami. Tak oto uzasadniał sposób traktowania tematu w „po-wieSci-workti":
W kwestiach społecznych2* (...) ma się do czynienia s tworom tak skomplikowanym. “ “** można czasem przedstawić go w jednym rzucie. Wiko trzeba użyć tych sposobów jednoczesnego, wielostronnego przedstawienia. którym w stosunku do przedmiotów operowali k u b i k ci i futuryści stwarzając tym samym zupełni® nowe wartości w sferze Czy-Mej Formy malarstwa24.
Znamienne, te owo „wielostronne przedstawienie" lub też obecność w powieści „wielu wzajemnie przecinających się płaszczyzn” nie jest przez Witkacego uzasadniane p o z n a w -cio np. epistemologią narracji (rótoymi punktami widzenia), bfdącą wyznacznikiem nowoczesnej prozy zachodnioeuropej -
..""t3"?0-k'vcs«icspołeczne*sa głównym przedmiotem zaintereso-
mafc/TkS,1!!.6Ł,<lc® ■diIlp,e“ sztuki* — jest to ów piąty poziom „worko-nua.ekUtyą "ipauiaaJan
W B> '0dfK*nrdź .Pożegnania jezienH, BK, 374 (podkr.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym (11) wyraźnie „anachronicznym” nie świadczy o
Czy mogę dodać jakiś produkt do stacka kreatynowego? W zasadzie nie ma takiej potrzeby, ale wiadomo
Ewangelista ni® wymienia ani ich imion, ani nie określa, ilu ich było. Wiadomo z Ewangelii, że
wykazać zasadność zysku przedsiębiorcy. Jednak żaden z ojców ekonomii nie przeprowadził analizy same
Wulff Psychologia religii, rozdz 5 i 6 (32) 218 Rozdział 6. Korelacyjne badania religll nich nies
P051111 35 Twierdzenie (operacje nie zmieniające rzędu macierzy) Podane poniżej operacje elementarn
skan1 Medylocjt o pitftciztj JiłozoJii czyż nie poznaję siebie samego nie lylko o wiele bardziej pr
ss12 54 MIKOŁAJ SĘP SZARZYŃSK1 35 wpada w pośrodek, nie o ratunk dbając, ale o pomstę, szkodzi i kon
- gdy świadczenie polega na czynieniu tego rodzaju, że nie wymaga ono osobist
CCF20100928 016 Flaubert analizuje Flauberta. Lektura „Szkoły uczuć „JffipSS&k gSp^if 1^1 uB- Ni
więcej podobnych podstron