IMGW07 97
słowne — a więc, jnk u awangardzistów, dojąca się opisać na poziomu* poniżej zdaniowym — lecz jako cocha charaktcrysty* cznn globalnego sensu utworu narracyjnego. Schulz wielokrotnie podkreśla, ze najcenniejszym osiągnięciem jakiejś powieści jest właśnie niejednoznaczność, nieoczywistość, wielowymiarowość kreowanych zagadnień. W Cudzoziemce chwali więc .dwuznaczność’ (Z, 452) i przekształcanie się schematów w swą antytezę (Z. 452—453), w Ferdydurke .nieskończoną perspektywiczność, wieloznaczność i ekapansyw-nośtf metaforyczną” (Z, 491), w Niecierpliwych .wieloznaczną prawdę artystyczną’ (Z, 501) i .nieskończoną porspektywiczność wewnętrzną" (Z, 501) i „nieskończoną perspoktywiczność zewnętrzną" (Z, 509), a w końcu stwierdza kategorycznie, żo .dzielą sztuki opierają się na zasadniczej wieloznaczności" (Z, 501 >. Owa .wieloznaczność" w rozumieniu Schulza jest .uniwersalnym modelem świata’ określającym status utworu jako dzieła sztuki. Granica między wypowiedzią literacką (i sztuką w ogóle) a wypowiedziami nieliterackimi (np. naukowymi) ukonstytuowana jest zatem w rozważaniach Schulza na opozycji .wieloznaczne’ — Jednoznaczne’. Wszelka sztuka bowiem pojawia się wedle autora Sklepów cynamonowych tam, gdzie jednoznaczność rozszczepia się, polaryzuje i tworzy migotliwy wir rozpętanej problematyczności’ (Z, 501)1S. Wieloznaczność jest tym samym podstawową wartością wypowiedzi narracyjnej, n metafora jej podstawowym środkiem artystycznym: metaforyczna siła sugestii (Z, 502) jest bowiem w tej koncepcji podstawowym wyznacznikiem literatury. Jak wiadomo, włośnio .sugestia" była elementarnym składnikiem symbolistyczncj teorii sztuki16 i nie przypadkiem termin ten pojawia się w rozważaniach Schulza obok metafory.
Tak jak w płaszczyźnie zjawisk poniźcjzdaniowych, tak i w koncepcji globalnej funkcji utworu literackiego współistnieją w koncepcji Schulza elementy różnych poetyk. .Metafora", .wieloznaczność" i .wieloperspektywiczność” elementów świata przedstawionego reinterprotują także Schulzowską katego-
15 Por «W dziele sztuki (...] krąży jeszcze krew tajemnicy, końce naczyń uchodzą w noc otaczającą i wracają stamtąd pclnc demnego fluidu* (L, 682).
1,1 Zob Michaud: Messagepo4tique du tymbolisme, s. 408-410 (rozdł. Inlui• Hor) tl $uggtilion)‘. La doclrinr lyntduK. s. 73-91; Podnua-Kwiatkowska. op cit, s 100-124.309-324 rię -mitu' Schult bowiem kilkakrotnie zostawia obok siebie -_metaforę~ i.mit" jako synonimylZ. 600). Pisałem już, że -metafora* jest w tej koncepcji językowym korelatem .mitu*, dodam teraz, że pewna cząstka znaczenia .mitu” zawiera się w samym zjawisku metaforyczności. Kilkakrotnie bowiem pisze tez Schulz o .mitycznym" charakterze sensów utworu literackiego (np wierszy Wita czy powieści Nałkowskiej), przy czym wiadomo, że nie chodzi mu o elementy mitologii (o tych ostatnich autor Sklepów cynamonowych pisze przy innoj oka-Cji). Kategoria „mitu” w jego poglądach to zjawisko także z czysto semantycznego porządku narracji. 1 .Mit" w prozie Schulza dotyczyć bowiem może: 1. aluzji, nazw osobowych i tcmatyzowanych elementów mitologicznych; 2. hipotetycznego „sensu" znajdującego się poza dziełem, ale ujawniającego się tylko w dziele sztuki (literackim) i określonego często jako „tajemnica". (Charakterystyczne, że Witkacy i Schulz używają tu identycznych metafor — piszą obaj o .prześwitywaniu” lub .promieniowaniu” „mitu", „tajemnicy" etc. przez .tkankę faktów", którą w dziele sztuki trzeba dopiero „rozluźnić" — Z, 500); 3. poziomu semantyki tekstu narracyjnego. Sygnałem organizacji ostatniego poziomu jest uwaga Schulza o przywracaniu słowom ich pierwotnych wartości poetyckich. Oprócz „nowych spięć" między starymi znaczeniami autor Sklepów cynamontxuych wymiama także .rozszerzanie słowa na nowe zakresy" (Mrz, 445) i sądzić można, że jest to także wskazanie specyfiki przekształceń metaforycznych w narracji jego utworów.
Na tym wyczerpują się elementy poglądów na język .poetycki” obecne w Schulzowskicj teorii prozy. Metafora jest tu kategorią graniczną* oscyluje na styku zjawisk poniżej- jak i powytejzdaniowych.lUest swoistym pośrednikiem przenoszącym reguły akcji międtfysłownych na wyższe układy znaczeniowe utworu i odwrotnie. Uwagi poniższo dotyczyć więc będą klasycznie narracyjnych składników estetyki Schulza, które z filozofii słowa wyrastając, rozgałęziają się na techniki narracyjne, reguły kompozycji i cechy języka powieści.
Charakterystyczne, że w „zapiskach" Schulz rozpatruje wszystkie chwyty powieściowe jako korelat określonych działań pragmatycznych. W każdej analizie utworu uwyraźnia bowiem kategorię czytelnika. Jego rozważania o nowych zjawi-
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Więc mówisz, że zdecydowałeś się iść na studia a teraz narzekasz, że musisz się uczyć?
img051 (4) Poziom bieżący CPL dla procedury obsługi wyjątku określa wprost DPLo Wykonuje się ona na
IMG356 uwidacznia się m.in. na poziomie komunikacji estetycznego wymiaru świata przedstawionego. Zas
Książka ks. Krzysztofa Siwka powinna stać się wydarzeniem na polskim rynku księgarskim, ponieważ&nbs
Przy poziomie Xi równym 0 złotych, zmienna Y kształtuje się średnio na poziomie 8,50 złotego. (Z.2.2
018 3 najniższe przeciętne koszty całkowite. Koszt krańcowy kształtuje sie wówczas na poziomie koszt
(jeżeli taki przedmiot był zdawany tylko na poziomie podstawowym, przyjmuje się, że na poziomie rozs
S Górski Metodyka Resocjalizacji (4) winny koncentrować się nie na objawach wykolejenia (zachowan
img371 W części „Ćwiczenia” znajdują się zadania na poziom podstawowy i średnio zaawansowany. Zadani
Montignac Smacznie i Zdrowo Metoda MONT1GNAC jest sposobem odżywiania się opartym na definitywnej
więcej podobnych podstron