Mediolańska Szkoła Terapii Rodzin15

28 Gianfranco Cecchin

ny, pozostaje nam wzajemne oddziaływanie w taki sposób, który być może zaburzy system tak, że znajdzie on swój własny, nowy (lub inaczej zredagowany) przepis. Tak więc, istnieje potrzeba zastosowania podejścia estetycznego, w ramach którego może być pobudzana ciekawość.

Z tej perspektywy szacunek dla systemu nie jest postawą społecznej kontroli (chociaż zapewne powinniśmy uzmysławiać sobie i akceptować nasze podyktowane prawem zobowiązanie odgrywania takiej roli), ale pozycją pozbawioną zarówno takiej kontroli, jak i interakcji instruktywnej. Zamiast koncentrować się na nauczaniu, możemy skupić się na uczeniu, w tym sensie, że poprzez wzajemne oddziaływanie (prowadzenie rozmowy w kontekście klinicznym) bardziej pobudzamy ciekawość, która wzmaga uczenie się.

Odpowiedzialność i kontrola społeczna

Niestety, większość z nas dorastała w społecznym kontekście, w którym odpowiedzialność bywa pomieszana z kontrolą społeczną. W praktyce terapeutycznej jesteśmy proszeni o zajmowanie się zachowaniami, które są poczytywane za niemoralne oraz/lub niedopuszczalne w społeczeństwie. Na przykład, jeśli w rodzinie, którą się zajmujemy, podejrzewamy kazirodztwo lub wiemy, że ono ma miejsce, jest naszym społecznym obowiązkiem odpowiednio reagować na takie informacje i działać jak kontroler społeczny. Zaakceptowanie wymogu służenia jako kontroler społeczny stawia nas w pozycji, w której trudno pozostawać neutralnym, ponieważ zbyt łatwo tracimy nasze poczucie zaciekawienia oraz gubimy naszą estetyczną perspektywę. Przestajemy poszukiwać wzorców oraz dopuszczać ich różnorodność. Cofamy się do uproszczonych wyjaśnień pojedynczych zachowań jako złych, nieodpowiednich, niemoralnych itd.

Nic możemy, niestety, całkiem ignorować społecznych konstruktów nakładających się na systemy prawne, społeczne czy kulturowe. Kazirodztwo jest uznane za przestępstwo. Gdy ograniczamy się do pracy, przyjmując społeczne rozumienie przestępstwa, musimy uświadomić sobie, że nie możemy działać terapeutycznie, lecz musimy działać tak, jak nakazuje prawo. Jesteśmy w innej pozycji wobec systemu.

Jeśli zaakceptujemy postawę zgodną z prawem, jak zrealizujemy potrzebę pozostawania terapeutą? Aby przeformułować powyższy konflikt, musimy jednocześnie rozwinąć poczucie ciekawości, które różni się od poczucia moralności linearnej. W wielu przypadkach praca z zespołem terapeutycznym może pomóc nam działać zarówno zgodnie z prawem, jak i terapeutycznie. Zespół, będąc z dala od bezpośrednich interakcji rodzinnych, ma swobodę stawiania hipotez i kwestionowania rodzinnych przesłanek czy przekonań. Ciekawość terapeuty może się rozwinąć podczas dyskusji ze swoim zespołem. Dla tych z nas, którzy nie mają luksusu pracy z zespołem, w stwarzaniu neutralnego kontekstu terapeutycznego pomocni stają się przyjaciele i koledzy. Przyjaciele, koledzy i członkowie teamu terapeutycznego są w stanie umożliwić klinicyście działanie różnymi sposobami obejmującymi bycie w zgodzie z prawem i moralnością, a zarazem pobudzającymi jego ciekawość.

Symptomy braku neutralności

Gdy terapeuta oddala się od pozycji systemowej, doświadcza mniejszego zainteresowania. Na szczęście istnieje kilka symptomów, które wskazują na ześlizgiwanie się z nastawienia estetycznego, systemowego, polifonicznego do linearnego i monofonicznego. Przedstawione poniżej rozważania ukazują dwa rodzaje symptomów: znudzenie i dolegliwości psychosomatyczne.

Znudzenie

Znudzenie często ma miejsce wtedy, gdy czujemy się, jak gdybyśmy już wiedzieli, co się dzieje. Przypadki kliniczne stają się bardziej powtarzającymi się kliszami niż płynnymi metaforami. Inaczej mówiąc, nie ma żadnych nowych informacji podsuwających terapeucie nowe rozróżnienia. Wyobraźmy sobie na przykład prostą grę w karty z dzieckiem. Dorosłemu łatwo jest znudzić się prostotą gry, ponieważ zna już wszystkie strategie. Ponadto dzieci, ucząc się gry, często pokazują swoje karty przeciwnikom, gdyż nie nauczyły się jeszcze techniki ich ukrywania. Tak więc, nie ma żadnych nowych informacji oferowanych dorosłemu. Gra staje się interesująca tylko wtedy, gdy dziecko próbuje wprowadzić nowe zasady swojej gry. Czujemy się mniej znudzeni, ponieważ do systemu wprowadzone zostały nowe informacje.

Podobna sytuacja bywa nierzadko spotykana w kontekście klinicznym. Często czujemy, jakbyśmy „wiedzieli”, co robią członkowie rodziny, co myślą czy jak się znaleźli w bieżącej sytuacji. W takim momencie czujemy, że jakiekolwiek informacje przytaczane w wypowiedziach i opisach podawanych przez członków rodziny są „nadwyżkowe”. Przestajemy słuchać. Dostrzegamy u siebie znudzenie rodziną. Jeśli jesteśmy znudzeni rodziną, naturalne staje się poczucie bezwartościowości naszej profesji, a następnie naszego życia. Czasem uporczywy symptom fantazji