Między autorem 3 1
Łempickiego Twórcę i dzieło w poezji. Wybitny germanista i teoretyk literatury nie waha się nazwać antypersonalizmu, akcentującego coraz silniej swą o-becność w nauce o literaturze, po prostu „zboczeniem umysłowym” 1.
Ale te ostrzeżenia i protesty spotykały się z lekceważeniem ze strony przedstawicieli nowych kierunków, które — prowadzone przez współczesne językoznawstwo — zyskiwały coraz bardziej na znaczeniu w nauce światowej. W Polsce sytuacja rozwinęła się nieco inaczej. Narastające w latach trzydziestych nowe tendencje w badaniach literackich' zostały przerwane przez wojnę, a potem zahamowane upowszechnieniem się metodologii marksistowskiej. Na szerszą skalę kontynuowano je dopiero po r. 1956, a czyniono to wówczas w przyspieszonym tempie i z niemałym zapałem, co doprowadziło do sytuacji, w której — w młodszym zwłaszcza pokoleniu — strukturalizm z elementami semantyki stał się niemal metodologiczną przeciętną. Można się o tym przekonać przeglądając choćby wydane w ostatnich kilkunastu latach zbiory interpretacji wierszy lirycznych i małych form narracyjnych 2.
W miarę jednak tego unaukowiania, strukturalizowa-nia badań literackich zaczęła się równocześnie upowszechniać — i wcześniej sygnalizowana — świadomość zagubienia perspektywy człowieka na rzecz zolnekfy--wizowanych literackich struktur, a przede wszystkim zagubienia podstawowej dawniej kategorii autora.
erwszy podjął ten problem Kazimierz Wyka w swej
monografii o Panu Tadeuszu. W tomie Studia o tekście osobny obszerny rozdział poświęcił obrazowi autora”. Wyka podchodzi do zagadnienia praktycznie. Poszuku- f je przede wszystkim takiej kategorii interpretacyjnej,! która w opisie naukowym pozwoliłaby zbliżyć dzieło) do autora (indywidualnego, a nawet zbiorowego) chro-niąc, przy tym przęd naiwnym realizmem badań geńe-tyezno-psyctioiogiczsnych. Kategorię tę przejmuje od Wiktora Winogradowa wraz z jej nazwą „obraz autora Isfajpierw „obraz autora” w Panu Tadeuszu określa Wyka jako jedną z „więzi strukturalnych”, obok humoru, liryzmu, poezji i prawdy. Potem chce jednak tę więź wyróżnić jako bardziej generalną, pojawiającą , się w każdym dziele. Dlatego proponuje nowe określenie: „oś krystalizacyjna”. Co w dziele daje oparcie tej kategorii badawczej? Wyka uważa, że trzy czynniki:
Po pierwsze, ekspresywne przemiany i przesunięcia w obrębie gatunku, który posiada wzorzec na tyle ustalony, że odchylenia od niego pozwalają wymierzać i wyznaczać obraz autora jako kategorię indywidualizującą. Po drugie, świadectwa stosunku autora do dzieła jako tematu, nad którym suwerennie on panuje, którym rozporządza i który jest przeto -czym dinnym aniżeli miejsce owego dzieła w obrębie gatunku.
Po trzecie wreszcie, jawnie lub mniej jawnie manifestowana przez autora obecność czytelnika, do którego utwór się zwraca n.
Autor więc obecny jest w dziele jak gdyby potencjalnie, poprzez fakt i jakość jego organizacji, podobnie jak reżyser w dziele teatralnym. Jest niewidzialnym „gospodarzem poematu”. Wskazują nań zwłaszcza indywidualizujące odchylenia od tradycji. „Czuje się” go na- 3
„Pamiętnik Literacki” 1947. Przedr. [w:] Wybór pism, oprać. H. Markiewicz, t. 2; Studia z teorii literatury, Warszawa 1966, s. 333 - 350.
10 Zob. W. Winogradów, O jazykie chudożestwiennoj litieratury, Moskwa 1959; Problema awtorstwa i tieorija stllej, Moskwa 1961, rozdz.
W krytyce anglosaskiej używany jest termin implied author.
11 K. Wyka, „Pan Tadeusz”, t. 2, Warszawa 1963, s. 332.
aa
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
presupozycje 1 96 JUKU I. LEWIN średnik --- usytuowana miedzy autorem a czytelnikiem osoba trzecia.
Między autorem 1 Najbliższy, jak sądzę, właściwego ustawienia problemu był Sławiński, gdy „podmiot
Między autorem 1 miotu czynności twórczych, które do powstania dzieła doprowadziły.[Podmiot mówiący
Między autorem 1 odbiorczych pozwoliłoby pełniej oświetlić zagadnienia nadawcy i mogłoby być sprawd
14512 Między autorem 7 1 •W recepcji utworu przez czytelnika mamy do czynienia z nader oczywistym fa
15072 Między autorem 4 1 tomiast na zasadzie odniesienia przyczynowego. Utwór literacki jest wystarc
IMG?53 3M JURIJ I. ŁEWJN średnik — usytuowana między autorem a czytelnikiem osoba trzecia. O takim p
Między autorem 1 ło tkwi. Dotykamy tu starego sporu o zakres badań literackich i cele interpretacji
Między autorem 1 miotu czynności twórczych, które do powstania dzieła doprowadziły.[Podmiot mówiący
Między autorem 1 1 MIĘDZY AUTOREM A PODMIOTEM MÓWIĄCYM Od czasu gdy monografia o jednym pisarzu zacz
więcej podobnych podstron