Nartowska Różnice indywidualne0011

eiętnej populacji dziecięcej stwierdzamy stosunkowo wysoki, procent dzieci, które uległy we wczesnym okresie rozwoju różnego rodzaju czynnikom mającym negatywny wpływ na kształtowanie się struktury i funkcji organizmu. Tylko niewielka ich część prezentuje zaburzenia ogólnego rozwoju w tak nasilonym stopniu, że możemy je uznać za dzieci upośledzone. Większość to dzieci z tzw. mikrouszko-dzeniami — rozwijają się one nieharmonijnie lub są globalnie opóźnione, lecz w stopniu niewielkim k Ponadto u tych dzieci możemy obserwować, współwystępujące z dysharmonią rozwoju lub izolowane, zakłócenia w przebiegu procesów nerwowych w postaci nadmiernej lub przeciwnie — obniżonej ogólnej pobudliwości, odzwierciedlającej się w stopniu nasilenia ich aktywności i reaktywności na bodźce zewnętrzne. W wielu wypadkach wymienione odchylenia od normy u dzieci $ mikrouszkodzeniami mieszczą się jeszcze w obszarze cech indywidualnych. Dopiero na skutek działań środowiska wychowującego, nie dostosowanych do specyfiki rozwoju tych dzieci, nasilają się w takim stopniu, że w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym ujawniają się w postaci złożonego zespołu objawów świadczących o zaburzeniu.

Warto podkreślić, że dzieci z mikrouszkodzeniami są najczęściej wychowankami sprawiającymi różnorodne kłopoty niemal od pierwszych dni życia. Wiąże się to szczególnie z zaburzeniami dynamiki procesów nerwowych. Już w niemowlęctwie dzieci te są „trudne do chowania”, nie-

¹ Problemy związane z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego omawia H. Spionek w książce pt. Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne. Warszawa PWN 1973, s. 21—47.

spokojne, krzykliwe, . słowem uciążliwe. Ich zachowania wywołują u dorosłych cały łańcuch spontanicznych, nie przemyślanych reakcji, mających na celu natychmiastowe uspokojenie dziecka —* reakcje te stają się nowym czynnikiem zaburzającym. Omawiane dzieci wskutek zakłóceń funkcji OUN wykazują zmniejszoną odporność na choroby, łatwo ulegają różnym infekcjom, co — jak wiadomo — ma wpływ na zachowanie dziecka i jego rozwój, a ponadto wywołuje u rodziców stały niepokój o jego zdrowie, powodując Sżąreg nieprawidłowości iw procesie wychowawczym. Podobną: zależność zachowania dorosłych od nasilenia i rodzaju aktywności dziecka obserwujemy w przypadkach parcjalnych lub globalnych opóźnień w rozwoju percepcyjno-mototycznym. Dziecko rozwijające się nieharmonijnie niecierpliwi rodziców, drażni i denerwuje, ponieważ nie spełnia ich oczekiwań lub utrudnia codzienne życie bądź przeciwnie — wywołuje niepokój, nadmierną koncentrację na dziecku w postaci stałej kontroli, ciągłego korygowania lub wzmożonej opieki. Tak więc postawa wobec dziecka może się kształtować nieprawidłowo pod wpływem Wcześnie ujawniających się zakłóceń w rozwoju lub ulegać zmianom w miarę pojawiania się i nasilania objawów zaburzeń.

Reasumując to, co dotychczas zostało powiedziane możemy stwierdzić, że:

Indywidualne właściwości dziecka, uwarunkowane genetycznie lub wykształcone w procesie wychowawczym, niekorzystne z punktu widzenia dalszego rozwoju, stają, się często przyczyną nieprawidłowego funkcjonowania dziecka; mogą dezorganizować zarówno konkretne czynności, jak i cały proces przystosowawczy, przekształcając