wym do oc plemf zaczr ■ D, ;" golną j żeńsk przez 1 nastę wiosn ciu.
Fj lj krótij, u zW powit ’ przedj obniż : niki. | (—79, perat zamr, cą z< pows nika. zdolr' ształu'
K
świei szą ]f wa s" eto 7. wpłj Tlmli rodn pódl
wprowadzane do hemolimfy samicy w fazie prewitellogenezy. Dość częstym zjawiskiem u owadów jest wchłanianie w całości trofocytów przez oocyty, w końcowej fazie witęłlogenezy, przez co maksymalnie wyko-rzyslywanesą substancje nadające się do syntezy żółtka.
(T Jajnik ssajka. Jajniki ssaków, podobnie jak reszty kręgowców, należą dofjrpu ałimentarnego i jednocześnie folikulamego, ponieważ jako komórki pomocnicze występują w ich obrębie tylko komórki folikulame. W obrębie kręgowców jajniki ssaków mają. najbardziej złożoną budowę, prócz produkcji gamet spełniają jednocześnie funkcje gruczołu dokrew-nego (por. str. 124).
Rys.. 37. Przekrój przez jajnik ssaka.
c — ciałko żółte, d —- degenerujące ciałko żółte, g — dojrzewający pęcherzyk Graafa, k — część korowa jajnika, n — nabłonek płciowy, o — oocyt, p —' pęcherzyk pierwotny, r — warstwa rdzenna jajnika z przekrojonymi naczyniami krwionośnymi, u — pęcherzyk Graafa tuż po owulacji, w — osłona promienista oocytu
Jajniki ssaków są gruczołami parzystymi, przyczepionymi do wiązadła szerokiego z pomocą krezki (mesovarium). Wyróżnia się w nich grubą część korową,, zawierającą dorastające pęcherzyki z oocytami, oraz słabiej rozwiniętą część rdzeniową, złożoną głównie ze zrębu tkanki łącznej z umieszczonymi w niej nerwami i naczyniami krwio-•ten nośnymi (rys. 37). Jajnik wyścielony jest warstwą tzw. nabłonka płciowego pochodzenia somatycznego.
■
QH
U zarodka komórki tego nabłonka mnożą się i przesuwają pasmami, zwanymi sznurami Pfliigera, w głąb gonady, pociągając ze sobą leżące wśród nich komórki prapłciowe (por. str. 387). Z tych ostatnich właśnie przez podział powstają oogonia, a następnie oocyty. Proces ten kończy się jeszcze w okresie życia embrionalnego ssaka; jajnik noworodka zawiera oocyty, a nie posiada już oogoniów. Komórki nabłonka, które wskutek wędrówki w głąb gonady zostały odcięte od powierzchni, układają się pojedynczą warstwą dookoła oocytów, tworząc tzw. pęcherzyki pierwotne. W miarę wzrostu zapadają się one głębiej w miąższ jajnika. Ściana ich powiększa się na grubość dzięki podziałom komórek folikularnych, które z płaskich stają się kubiczne i tworzą
Rys. 38. Młody oocyt ssaka otoczony komórkami folikularnymi.
.j — jądiro, f — komórki folikularne, 1 — oóplazma, m — mikrokosmki, o — jąderko, p —-osłona przejrzysta
warstwę ziarnistą (membrana granulosa). Na skutek dalszych podziałów komórek pęcherzyk otaczający oocyt staje się wielowarstwowy, a na jego zewnętrznej powierzchni wytwarza się torebka (the-ca). Jest to okres bardzo intensywnego wzrostu oocytu, który osiąga w tym czasie niemal definitywne rozmiary, czerpiąc materiały odżywcze za pośrednictwem komórek folikularnych warstwy ziarnistej. Proces ten ułatwiają wypustki cytoplazmatyezne (microvilli, rys. 38, fot. 13), które wystarczają zarówno z oocytu, jak i komórek pęcherzykowych i przeplatają się nawzajem. Wypustki te są łatwo dostrzegalne na fotografiach z mikroskopu elektronowego. W strefie tej tworzy się błona zwana osłoną przejrzystą (zona pellucida).