P1060527

70 W Śród znaków i struktur

ryzuje się takim podwójnym ukierunkowaniem; są to jakby bieguny, między którymi mieści się obszar jej występowania i przemian. Różne rodzaje norm grawitują jednak w różnym stopniu, bądź ku jednemu, bądź ku drugiemu biegunowi. Odmienność tej grawitacji staje się widoczna, kiedy porównamy na przykład normę prawną, która już swym potocznym określeniem - „prawo” - pretenduje do ważności bezwyjątkowej, z normą estetyczną, zwłaszcza w jej najbardziej specyficznym zastosowaniu w kontekście sztuki, gdzie z reguły występuje tylko jako tło dla nieustannych „odchyleń” i „naruszeń”.

Ale i norma estetyczna może aspirować do sytuacji, w której liczyłaby się jej powszechna ważność. W samym rozwoju sztuki pojawiają się czasem okresy postulujące z naciskiem trwałość i bezwarunkowość normy. Dla przykładu przypomnijmy z jednej strony poezję francuskiego klasycyzmu, z drugiej poezję symbolizmu. Wiara w obowiązywanie normy była tak silna w okresie klasycyzmu, że Chapelain mógł napisać w przedmowie do swojego eposu La Pucelle: „Do opracowania swego tpmutii wniosłem jedynie dobrą znajomość tego, co było potrzebne... Chodziło tylko o próbę, czy ten potępiony przez najsławniejszych naszych pisarzy gatunek literacki jest już naprawdę martwy, czy też jego teoria — którą doić dobrze znam - mogłaby mi posłużyć do tego, abym swym przyjaciołom dał przykład, że bez wielkiego wzlotu ducha można ją z powodzeniem wykorzystać." ¹ Stwierdzenie to przełożone na naszą terminologię wyraża absolutną wiarę w to, że doskonale zastosowanie normy wystarcza samo w sobie do stworzenia wartości artystycznej. JeśH" chodzi o symbolizm, wypada wspomnieć o tęsknocie za ..dziełem absolutnym”, aktualnym bez względu na czas i środowisko, która tak silnie przejawiła się na przykład u Mallarmćgo.⁸ Można także jako dowód na ciążeme normy estetycznej ku bezwzględnemu prze-stzzetaiiiu wskazać wzajemną nietolerancję konkuren-

cyjoych norm estetycznych, przejawiającą się częstokroć w tym, że dana norma estetyczna zostaje w sytuacji polemicznej wymieniona na inną, bardziej autorytatywną, na przykład moralną (przeciwnik zostaje napiętnowany jako oszust) albo intelektualną (z przeciwnika robi się człowieka nieświadomego lub głupca). Nawet podkreślając prawo do indywidualnego sądu estetycznego wysuwa się natychmiast postulat odpowiedzialności za ten sąd; osobisty gust stanowi część ludzkiej wartości tego, kto go wypowiada.

Antynomia nieograniczonej ważności, jej negacji i nieustannej zmienności obowiązuje więc także normę estetyczną, chociaż pozornie negacja ma w niej przewagę.

Także tu, jak wszędzie, człon pozytywny jest podstawą, którą należy przyjąć za punkt wyjścia dla analizy specyficznego charakteru normy estetycznej. Dlatego musimy sobie postawić pytanie, czy rzeczywiście istnieją jakieś zasady mające źródło.w samej naturze człowieka, a więc zasady dla człowieka konstytutywne, usprawiedliwiające ciążenie normy estetycznej ku powszechnie obowiązującemu prawidłu. Wspomnieliśmy już, że pierwotna koncepcja estetyki eksperymentalnej rozbiła się właśnie przy daremnych próbach odkrycia takich zasad. Różnica mię- ( dzy naszym rozumieniem a koncepcjami estetyki ekspe- \ rymentalnej polega na tym, że tam zasady uważano za \ normy idealne, których odkrycie i przestrzeganie mogłoby zapewnić doskonałość estetyczną, podczas gdy dla nas są one jedynie antropologicznymi przesłankami dla tezy o dialektycznej antynomii normy estetycznej, tezy, której równoprawną antytezą jest zaprzeczenie (a więc naruszanie) zasad konstytutywnych.

/Celem funkcji estetycznej jest spowodowanie estetycz/^Tj nego zadowolenia. Powiedziano już w pierwszym roz- ^vV* dziale, że jakakolwiek rzecz albo zdarzenie może się stać - bez względu na swe ukształtowanie - nosicielem / funkcji estetycznej, a więc przedmiotem estetycznego zadowolenia. Obiektywne ukształtowanie rzeczy (nosiciela

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
62029 IMG748 (3) 70 W Ir ód znaków i struktur ryzuje się takim podwójnym ukierunkowaniem; są to jakb
P1060531 78 W Śród znaków i struktur w całości dzieła elementami pozytywnymi, ale tylko w nim: poza
P1060514 44 Wśród znaków i struktur się ona styka, o tyle później coraz jaśniejszy stawał się fakt,
24718 IMG731 (3) 38 W Śród znaków i struktur od jakiejkolwiek funkcyjności, rówńież estetycznej. Kła

więcej podobnych podstron