Obraz0 (11)

nego, choć nie jest jego bezpośrednią kontynuacją. Wyraźniej dochodzi w nim do głosu osobista sytuacja poety i włńsne jego, autentyczne przeżycie J więc i sądy uogólniające, wypowiadane w tych wierszach, nie mają zasięgu tak uniwersalnego, jak w zbiorku z roku 1924, nie formułują postawy egzystencjalnego pesymizmu. ;,Tu i teraz” podmiotu lirycznego zastępuje dawne „zawsze i wsżędzie’y W tonacji uczuciowej utwory te są jednak bliskie Srebrnemu i' czarnemu. Wypowiada się w nich pogląd na cierpienie jako nieodłączną cechę losu człowieka, zwłaszcza człowieka oderwanego od swej przeszłości i świadomego nieodwracalności biegu własnego życia, fatalistyczne poddanie się wyrokom przeznaczenia - ze stoicką rezygnacją, z męską godnością lub z poczuciem klęski, smutek samotności w obcym święcie, raz po raz powracająca, w różnych kształtach poetyckich, perspektywa śmierci. ^;'[

Pojawiają się też, właściwie po raz pierwszy, motywy religijne. Postawa religijna, jeśli rozumieć ją nie jako wyraz określonej ortodoksji wyznaniowej, lecz jako przekonanie o metafizycznych silach rządzących życiem człowieka, rozpiętych między biegunami wyznaczonymi przez pojęcia Boga i Szatana, decydujących o pośmiertnej karze lub nagrodzie, dochodziła już do głosu w Srebrnym i czarnym. Ale stosunek poety do systemu chrześcijańskich wierzeń i rytuału Kościoła katolickiego był -jak się wydaje - indyferentny. Wiemy, że przez wiele lat Lechoń był katolikiem niepraktykującym. „Mając lat jedenaście przystąpił do spowiedzi - pisze w swym wspomnieniu o bracie Zygmunt Serafinowicz - i na tym się jego praktyki religijne skończyły. Wznowił je na emigracji jako pięćdziesięcioletni bez mała mężczyzna, wówczas dopiero - wiem to nieomal na pewno - po raz pierwszy w życiu przystępując do Komunii”⁶². Teraz powsta-

⁶² Z. Serafinowicz, op. cit. Ożywienie uczuć religijnych Lechonia w latach powojennych potwierdzają zapiski Dziennika poety.

je cała grupa wierszy, wypowiadających uczucia człowieka wierzącego, a motywy religijne - czerpane z nauki katechizmu i z Biblii, z piśmiennictwa hagiograficznego i z tradycji ludowej, odpustowej, jarmarcznej - nietrudno znaleźć i w innych utworach. Do kręgu tej problematyki należy polemika z ateistyczną interpretacją świata (Mędrca szkiełko), poszukiwania otuchy i nadziei (Harfa w nocy, Święty Antoni, Rozchyl tylko raz zasłonę, Poniedziałek), wizje Sądu Ostatecznego (Sąd Ostateczny, Chorału Bacha słyszę dźwięki), wyrazy wiary w zmartwychwstanie (Grobowiec na Harendzie, Erynie) i w pośmiertne usprawiedliwienie (Hosanna). Motywy religijne obciąża niekiedy inna funk-cja - stanowią one też symbole polskości, apelują do tradycyjnych związków z ludową, może nawet szerzej: z powszechną religijnością polską. „Lecz tradycyjna religijność - pisze w tym kontekście Jerzy Kwiatkowski - to przede wszystkim atrybuty, /.e wnętrzność, niekiedy wprost - dewocjonalia”⁶/.

W wojennej i powojennej poezji Lechonia egzystują obok siebie, na równych prawach, patos i prostota. Tendencje patetyzują-cc przejawiają się w niej - jak dawniej - przede wszystkim w przywoływaniu uwznioślających motywów z wielkiej literatury i z hi-slorii narodowej, z arcydzieł piśmiennictwa światowego, z antyczni-j mitologii. Obok nich pojawiają się teraz motywy religijne, rzęsto pełniące tę samą funkcję: „anieli w złotych zbrojach” towa-i /.yszący męczennikom narodowym, Mickiewicz wyrokujący z pomnika jak „Bóg w dzień Sądu mieczem Archanioła” (Wiersz dla Warszawy), „złoty miecz Cheruba”, „złote serafiny”. Zasięg od-nn-sień, widoczny w przytoczonych przykładach, jest stosunkowo I ntimiy, ujawnia się w nich niebezpieczeństwo stereotypu poety-i ku-j wyobraźni. Próbą wzbogacenia środków ekspresji jest, do-pii m w tym okresie wyraźniej zaświadczone, dążenie do uprosz-t. cma wypowiedzi. Dostrzec je można w wierszach eksploatują-i \« h molywy polskiej wsi, ludowych wierzeń i obyczaju - takich

I k w i a t k o wski, op. cit., s. 33.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
87579 Obraz9 (11) LXII DZIEJE TWÓRCZOŚCI POETYCKIEJ LXII DZIEJE TWÓRCZOŚCI POETYCKIEJ TWÓRCZOŚĆ POE
Obraz8 (11) LX    DZIEJE TWÓRCZOŚCI POETYCKIEJ tej właśnie postawie dająca przejmują
Obraz7 (13) LVIII    DZIEJE TWÓRCZOŚCI POETYCKIEJ gra dwoistością znaczeń, jest niez

więcej podobnych podstron