P1080142 resize

366

JAN CHOCIIOROWSKI

•klej z Jednej, a kultury łużyckiej z drugiej strony. Prężny rozwój osadnictwa (wraz z funkcjonującymi w jego obrębie ośrodkami wytwórczymi). opartego na sieci z reguły planowo zabudowywanych gro. dów (np. Biskupin, woj. Bydgoszcz), powstałych w wyniku przemyśla-nych przedsięwzięć o charakterze urbanizacyjnym i odgrywających zapewne rolę centrów gospodarczych, w wypadku grupy wschodniowiel-kopolskiej świadczy o istnieniu organizacji społecznej i gospodarczej o dużej sile oddziaływania. Te walory przesądzają. Jak się wydaje, o dużej samodzielności rozwoju i predestynują społeczeństwo grupy wschód-niowielkopolskiej raczej do wywierania wpływu (co zresztą znajduje potwierdzenie w analizie zjawisk archeologicznych) niż do ulegania obcym impulsom (Kostrzewski, Chmielewski, Jażdżewski 1965, s. 205). Stąd też grupa wschodniowielkopolska, rozwijając się w ramach tego samego układu powiązań z wysoko rozwiniętymi ośrodkami kulturowymi co kultura wschódniopomorska, okazała się mniej podatna na obce wpływy. Bez odpowiedzi przy obecnym stanie badań musi pozostać jednak dalsze pytanie, a mianowicie: co spowodowało, że w ostatecznym rozrachunku kultura wschodniopomorska wykazała większą prężność i ekspansywność niż poszczególne grupy kultury łużyckiej. Być może zadecydowała tu również charakterystyczna dla pierwszej z nich struktura osadnicza i ekonomiczno-społeczna, pozwalająca na lepsze przystosowanie się do nowych warunków ekologicznych powstałych w wyniku tzw. wahnięcia subatlantyckiego (Ostoja-Zagórski 1976, s. 67-69).

W odróżnieniu od bujnego rozwoju poszczególnych ugrupowań kulturowych w północnej części Polski na znacznym obszarze Śląska zajętym poprzednio (tj. w okresie halsztackim C) przez grupę śląską kultury łużyckiej daje się zauważyć wyraźny regres. Wypływa to z faktu — abstrahując od kwestii zniszczeń wywołanych niewątpliwie przez penetrację grup scytyjskich — że w okresie halsztackim D ziemie te leżały w zasadzie poza głównym szlakiem dalekosiężnych kontaktów handlowych. Dotyczy to zwłaszcza terenów Górnego śląska, w mniejszym zaś stopniu środkowych partii Dolnego śląska, gdzie obserwujemy występowanie bardziej rozproszonego w stosunku do okresu halsztackiego C osadnictwa (być może nawet grodów — Niesiołowska-Wędzka 1974. s. 60, ryc. 17), z którym ewentualnie mógł się łączyć szlak prowadzący przez Kotlinę Kłodzką. Można więc chyba w konkluzji zaryzykować twierdzenie, że cezura chronologiczna wiążąca się z okresem penetracji scytyjskiej na tereny środkowej Europy u schyłku VI w. p.n.e, wyznacza w sposób stosunkowo dokładny poszczególne okresy w dynamice rozwoju kulturowego niektórych obszarów naszego kraju. Okres wcześniejszy (Hallstatt C) charakteryzujący się przede wszystkim intensywnym rozwojem grupy śląskiej na bazie kontaktów z kulturą wschodnio-halsztacką odróżnia się wyraźnie od okresu późniejszego (Hallstatt D). •dla którego typowy jest przede wszystkim ożywiony rozwój ugrupowań

nutowych głównie w północnej części naszego kraju, związanych tSSymf kontaktami z obszarem Italii. W związku z tym. dU rlów połotonych w dorzeczu Odry i Wisły utrzymanie umownej ce-rT|,l około 500 p.n.e.*’, a nie proponowanej niekiedy na lata około Lp(c*y Jeszcze wcześniejszej — Kołodziejski 1975, s. 12 i 14 oraz U, pomiędzy okresami halsztackim C i D wydaje się bardziej uzasad-Loe. Używam tu oczywiście określeń przyjmowanych tradycyjnie w L&ktej literaturze przedmiotu. Nawiązując, w zakresie datowania, do .losowanego powszechnie systemu P. Ueineckego okres wcześniejszy ,fiyh Hallstatt C) odpowiada w rzeczywistości fazom lla C i Ha D|, pttniejny zaś (Hallstatt D) fazie Ha D₂.

Obok podstawowej, w okresie halsztackim D, roli dalekosiężnych kontaktów z terenami italskimi z czasem wzrasta znaczenie ośrodka •kształtowanego na bazie kultury zachodniohalsztackiej (Celtowie). Istnienie pewnych kontaktów z tym środowiskiem w czasach póżniej-\ttfth (IV w. p.n.e.) potwierdza pojawienie się zabytków tzw. stylu sttrolateńskiego, występujących Jednak tylko w ograniczonym zasięgu południowo-zachodniej Polski (Wożniak 1970, s. 168. 169). W miarę roz-wju ekspansji celtyckiej w kierunku wschodnim, której początki wg Ł Wożniaka (1971, s. 201) wyprzedzają nieco IV w. p.n.e.. rośnie znaczenie kręgu celtyckiego w Europie Środkowej. W wypadku ziem polskich wydarzenia te początkowo (tj. pod koniec V i w IV w. p.n.e.), nie powodują — oczywiście poza usadowieniem się Celtów w niektórych rejonach Śląska w drugiej połowie IV w. p.n.e. — większych zmian. Migracje ludów celtyckich miały natomiast istotne znaczenie w innym zakresie. Doprowadziły one bowiem do przecięcia szlaków łączących Północ (w tym ziemie polskie) z ośrodkami ukształtowanymi na terenie ItalU, przyczyniając się zresztą w ostatecznym rozrachunku do upadku ■ tych ośrodków. Pozwala to przypuszczać, że zapewne gdzieś od schyłku • V w. p.n.e. ten kierunek dalekosiężnych kontaktów nie ma Już więk-jszego znaczenia dla oblicza kulturowego terenu, na którym impulsy północno- i środkowoitalskie wycisnęły u schyłku VI oraz w V w. p.n.e. wyraźne piętno.

Mniej więcej w tym samym czasie, tj. w drugiej połowie V w. p.n.e., wzrasta znaczenie kontaktów pomiędzy terenem Kotliny Karpackiej (konkretnie osadnictwem tzw. tracko-scytyjskiro) a strefą nadbałtycką, dokonujących się na szlaku, którego oś po polskiej stronic Karpat wyznaczała dolina Dunajca. Rozwój tych kontaktów następuje w okresie stabilizacji osadnictwa tzw. tracko-scytyjsklego na Malej Nizinie Węgierskiej, której datę początkową na czasy około połowy V w. p.n.e. wyznacza pojawienie się cmentarzysk birytualnych typu Chotin 1-AiB (Dulek 1966 oraz uwagi na temat chronologii tego cmentarzyska w: Chochorowski 1974. s. 175, przyp 44) W wyposażeniu pochówków na cmentarzyskach trncko-scytyjskich zwraca u>vagę stosunkowo częste

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
P1170899 366 JAN CHOCHOROWSK! skiej z jednej, a kultury łużyckiej z drugiej strony. Prężny rozwój os
73688 P1080141 resize 364 JAN CNOCIIOROWBKI Piwny temu, poza przytoczonymi jut urgumontaml, amUu cjl
P1080145 resize 372 JAN CNOCHOHOWBK gg STUDIÓW NAD OKKMŁK HAIA2TACKIU m IW Ze studiów nad schyłkową
18020 P1080137 resize 356 JAN CHOCHOROWSKI za STUDIÓW NAD OKRESEM HALSZTACKIM 357 li, okresu] f 337-
P1120444 resize LEON JAN IW* Mapa 1 Stanowisk* kultury pomorskiej na Pontonu Gdańskim, na któiych oć
P1080143 resize 368 JAN CHOCHOROW8KI występowanie wyrobów bursztynowych (głównie paciorków). Analizy
P1080138 resize 358 JAN CnOCHOUOWSM ce ciężkich gleb nizinnych przy ówczesnym poziomie techniki agra

więcej podobnych podstron