P5090083

lecą Rousseau podobną zasadę „niesprzeciwiania się naturze”. Jeśli bowiem młody człowiek nie jest zepsuty przez złe społeczeństwo, jego namiętności są wyrazem instynktu pomnażania życia. Autor Emila skłonny jest też wyprowadzić z natury pojęcie sumienia. Rodzi się ono „z podwójnego stosunku: do siebie i bliźnich”.²⁴ W ten sposób jesteśmy wolni od ciężaru filozoficznego roztrząsania, czym jest moralność. Dzięki sumieniu „możemy być ludźmi nie będąc uczonymi”.²⁵ Rozum pozwala nam rozpoznawać dobro, a sumienie każe nam je kochać. Obecność Boga kieruje rozum ku dobru. Gdyby nie było Boga, „rozum należałoby przyznać tylko złemu, dobry byłby głupcem”.²⁶ W tym przekonaniu o boskich gwarancjach dla ludzkiego rozumu i bezustannej pracy sumienia zawiera się sens wiary i postawy religijnej Rousseau. Wiara trwa poza doktryną i instytucją kościołów; jest jednym z naturalnych przejawów wrodzonej dobroci człowieka.

Orzeszkowa nie musiała sięgać do saipegn Rousseau. Jego idee powracały w interpretacji wielu myślicieli dziewiętnastowiecznych, bliskich pisarce ze względu na jej szerokie zainteresowania antropologiczne i filozoficzne. Odnajdywała je z pewnością w .pism a oh Erne-sta Renana. filozofa francuskiego, któremu poświęciła w okresie bezpośrednio poprzedzającym napisanie Chama obszerny, rzetelny i interesujący szkic biograficzno-interpretacyjny.²⁷

Współczesny badacz, Krzysztof Kłosiński, jest przekonany, że to przede wszystkim zachwyt Orzeszkowej dla Renanowskiego Żywota Jezusa zaznaczył się wyraźnie w konstrukcji tytułowego bohatera Chama. Pierwsi uczniowie Jezusa, prości, dobrzy i szczęśliwi nad brzegami jeziora Genezaret, byli swoistymi pierwowzorami Pawła Kobyckiego.

Orzeszkowa podtrzymuje dyskretnymi sygnałami symboliczne konotacje, zbliżające Pawła do kręgu Renanowskiej idylli. Przedstawiając bohatera emfatycznym: „Rybakiem był...” (s. 49), nadając mu imię apostolskie i rozpoczynając akcję w parę miesięcy potem, jak „czterdzieści dwa lata na świętego Piotra i Pawła ukończył!’ (s. 51). Dwuznacznie brzmi też dialog, w którym Franka zapytuje: „Czy ty prorok, czy co, że wszystko

²⁴ Tamże, t. 2, s. 123.

²⁶ Tamże, s. 123.

²⁶    Tamże, s. 12S.

²⁷    E. Orzeszkowa, Ernest Renan, „Ateneum" 1886, t. 2. Fragment przedrukowany w: 700 lat my iii polskiej, t. VI: Filozofia i myśl społeczna w latach 1865-1895, wybór i opracowanie A, Hochfeldowa, B. Skarga, cz. 1: Warszawa 1980.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanowanie0008 18 WSTĘP ni. ŚWIAT IDEI: NATURA - ETYKA - PATRIARCHALIZM 19 zawsze wyprorokujesz?”, a
skanowanie0009 20 WSTĘP:! HI, ŚWIAT IDEI: NATURA- ETYKA- PATRIARCHALIZM 21 To nie było stanowisko Or
P5090086 20 jjl; ŚWIAT IDEI-. NATURA - ETYKA-PA Orzeszkowa cudzym wpływo: towała patriarćhalny układ
P5090082 16 WSTĘP m. ŚWIAT IDEI: NATURA - które składały się na porządek ziemskiego bytowania, w zau
P5090081 I    WSTĘP ia: mężczyznę ry i świat kul-orobę, milcze-a trwały obok [mi
P5090081 I    WSTĘP ia: mężczyznę ry i świat kul-orobę, milcze-a trwały obok [mi
P5090081 I    WSTĘP ia: mężczyznę ry i świat kul-orobę, milcze-a trwały obok [mi
P5090089 IV. ŚWIAT PSYCHIKI: CHOROBA - ZMYSŁY - KOBIETA 23 IV. ŚWIAT PSYCHIKI: CHOROBA - ZMYSŁY - KO
skanuj0208 Wstęp Świat współczesny jest w coraz większym stopniu świa--cn organizacji. Podstawowy ce

więcej podobnych podstron