PICT0070 (4)

136 J. Bendkowski, G. Radziejowska

6.1. Metody klasyfikacji materiałów zaopatrzeniowych

Przedmiotem zakupu są różnorodne materiały niezbędne dla działalności przedsiębiorstwa. Należy zauważyć, że we współczesnej logistyce pojęcie materiału ma szersze znaczenie. Materiałem jest każde dobro materialne, występujące w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, które z punktu widzenia przedsiębiorstwa będącego w jego posiadaniu nie jest produktem, czyli nie nadaje się do przekazania ostatecznemu odbiorcy [8]. Stąd materiałem może być surowiec, materiał, detal, półfabrykat czy gotowy wyrób.

Z tego względu duże znaczenie ma podział materiałów na grupy, dobór odpowiednich rozwiązań i sposobu postępowania przy realizacji procesu zakupu. W praktyce stosowanych jest wiele kryteriów podziału, lecz najczęściej można spotkać następujące kryteria:

- rodzajowe,

- oparte na metodzie ABC i XYZ,

- według wpływu na wyniki ekonomiczne,

- według źródeł zakupu.

Klasyfikacja rodzajowa

Z uwagi na rodzaj materiałów wyodrębnia się następujące podziały:

• podział na surowce, materiały i komponenty,

• podział na materiały handlowe i kooperacyjne,

• podział materiałów wg pełnionej funkcji i przeznaczenia w przedsiębiorstwie.

Podział na surowce, materiały i komponenty

G. Risley [25] podzielił materiały przeznaczone do wykorzystania w procesie produkcyjnym na trzy grupy:

- surowce: dobra materialne, które w postaci naturalnej po raz pierwszy wchodzą do obrotu towarowego i przeznaczone są do przetwarzania. Główne surowce pochodzą z przemysłu wydobywczego (węgiel, ruda, ropa naftowa), rolnictwa (zboże, żywiec) i leśnictwa (drewno);

- materiały: dobra materialne otrzymywane z surowców w wyniku określonego procesu przetwórczego i przeznaczone do dalszego przerobu. Do tej grupy można zaliczyć: surówkę, odlewy, chemikalia, części, metale, tkaniny, skóry, cukier czy papier,

- komponenty: wyroby gotowe jednego wytwórcy, które mogą zostać wykorzystane jako części bardzo złożonych produktów innego wytwórcy. Należą do nich: łożyska kulkowe, sterowniki, koła, tranzystory, przyrządy pomiarowe, silniki itd.

Metody wspomagające podejmowanie decyzji w zaopatrzeniu

137

Podział materiałów pozwala na określenie czynników, które mają wpływ na przebieg procesu zakupu. Zestawienie czynników podano w tab. 6.1.

Tabela 6.1

Zestawienie czynników wpływających na zakup materiałów

I*	Wyszczególnienie	Czynniki
1	Surowce	Zmiany cen. rozpoznane rynki zaopatrzenia Zaspokojenie potrzeb przy najkorzystniejszych cenach
2	Materiały	Nabywane u sprawdzonych dostawców na warunkach wynegocjowanych przez «*"»» zakupu. Są to dobra, które cechuje popyt niezależny.
3	Komponenty	• Standardowe: łatwo dostępne w sieci handlowej, wybór najkorzystniejszych warunków zakupu • Specjalistyczne: wymagają komunikacji zaopatrzenia z działem Technicznego Przygotowania Produkcji. Wymagają również znacznie bliższych powiązań między odbiorcą a dostawcą. Powiązania mają charakter produkcyjny, cykle i wielkość dostaw muszą być skorelowane z planami produkcji. Wskazana jest analiza _makc or buv" i analiza wartości.

Źródło: opracowano na podstawie [14]

Z przedstawionej charakterystyki materiałów wynika kolejny podział na: materiały handlowe i kooperacyjne.

Podział na materiały handlowe i kooperacyjne

Materiały handlowe wytwarzane są dla szerokiej grupy odbiorców, którzy nie mają w zasadzie możliwości ingerencji w parametry techniczne wyrobu. Istnieją tylko możliwości wprowadzenia niewielkich zmian (np. składu chemicznego czy obróbki powierzchniowej), ale tylko w przypadku zamówień większych ilości. Materiały handlowe mogą być kupowane również przez pośredników.

Materiały kooperacyjne natomiast wykonywane są według dokumentacji technicznej odbiorcy, która określa sposoby oraz warunki ich wykonania. Dostawca i odbiorca współpracują blisko ze sobą, dzięki czemu dostawy przebiegają według ustalonych harmonogramów, co pozwala na ograniczenie poziomu zapasów.

Podział materiałów według pełnionej funkcji i przemoczenia w przedsiębiorstwie

Na podstawie tego kryterium materiały dzieli się na:

- materiały podstawowe,

- materiały pomocnicze,

I paliwa,

- części zapasowe maszyn i urządzeń,

- opakowania,

- pozostałe materiały i odpady.

Klasyfikacja materiałów z wykorzystaniem metody ABC

Racjonalizacja zaopatrzenia jest procesem kosztownym i czasochłonnym, zazwyczaj nie jest więc możliwe przeprowadzenie optymalizacji procesu w odniesieniu do wszystkich