PICT6317

240 WPROWADZENIE DO METODOLOGII BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

- rzecz jasna - bagatelizować. Pomniejszyć je można przede wszystkim przez staranny dobór osób uczestniczących w eksperymencie, i to zarówno w grupach eksperymentalnych, jak i kontrolnych.

Technika czterech grup

Większą wartością poznawczą - niż technika grup równoległych — odznacza się technika czterech grup, która nazywa się także techniką Solomo-na. Różni się ona od tamtej tym, że oprócz grup eksperymentalnej i grupy kontrolnej łącznie z badaniami wstępnymi i końcowymi uwzględnia się dodatkowe grupy eksperymentalną i kontrolną, w których to grupach przeprowadza się jedynie badania końcowe (z badań wstępnych celowo się rezygnuje). Dzięki temu istnieje możliwość sprawdzenia, w jakim stopniu badania we wstępnej fazie eksperymentu wpływają na wyniki badań końcowych i jakie ewentualnie zakłócenia w sposobie oddziaływania czynnika eksperymentalnego są spowodowane badaniami wstępnymi.

Ale również technika czterech grup nie jest pozbawiona pewnych trudności. Przede wszystkim związane są one z poprawnym doborem grup eksperymentalnych i kontrolnych, a także osób odpowiedzialnych za funk-q'onowanie zmiennych niezależnych. Niemniej należy żałować, że w pedagogice technika ta - jak dotąd - jest raczej mało stosowana i znana.

Technika rotacji

Mniej pożądaną w badaniach pedagogicznych techniką eksperymentalną niż technika Solomona i technika grup równoległych - jest technika rotacji, czyli technika krzyżowa. Polega ona na tym, że każda z uwzględnionych w badaniach grup spełnia na przemian najpierw funkcję grupy eksperymentalnej, a następnie kontrolnej lub - poczynając od pełnienia funkcji kontrolnej, a kończąc na funkcji eksperymentalnej. Technika ta jest na ogół niełatwa w zastosowaniu. Trudności nastręcza przestawienie się np. nauczyciela uczącego w sposób nowatorski (gdy klasa funkcjonuje jako grupa eksperymentalna) na sposób zgoła tradycyjny (gdy zaczyna na pełnić funkcję grupy kontrolnej). Otóż nauczyciel taki, nabrawszy rzekonania co do słuszności nowatorstwa pedagogicznego, musi raptem ostępować tradycyjnie, czyli na przekór swemu przekonaniu. Także uczniowie mogą doznać przykrego rozczarowania z chwilą nagłego odstąpienia przez nauczyciela od ulubionych przez nich form pracy dydaktyczno-wychowawczej. Niemniej znajduje ona zastosowanie zwłaszcza w dydaktyce (por. B. Komorowski, 1962; L. W. Zankow, 1967).

Technika jednej grupy

Najmniej trafna i rzetelna jest technika jednej grupy. Stanowi ona sama dla siebie układ odniesienia. Nie przewiduje się więc w jej przypadku grupy kontrolnej. Polega jedynie na wprowadzeniu określonej zmiennej niezależnej (lub kilku zmiennych) do jednej grupy oraz badań wstępnych i końcowych. Niewątpliwym mankamentem techniki jednej grupy jest to, że ostateczny rezultat tego typu badań można zinterpretować jako pozostający w stosunku zależności nie tyle od zastosowanych w eksperymencie zmiennych niezależnych, ile od upływu czasu dzielącego badania wstępne i końcowe.

Dokonując wyboru określonej techniki eksperymentalnej, należy pamiętać, że nie reprezentuje ona wartości samej w sobie. Przydatność jej określa nade wszystko przestrzeganie podstawowych warunków poprawnie przeprowadzonych badań eksperymentalnych, w tym m.in. takich warunków, jak dokładne sformułowanie problemów i hipotez badawczych, precyzyjne określenie zmiennych i staranna ich kontrola, a także właściwy dobór grup eksperymentalnych i kontrolnych oraz poprawna analiza jakościowa i ilościowa otrzymanych wyników badań.

Warto również w tym miejscu podkreślić, że pedagogika ma specjalne atuty, aby przywiązywać większą - niż dotąd - wagę do badań eksperymentalnych. W przeciwnym razie będzie skazana przede wszystkim na korzystanie z dorobku i doświadczeń dyscyplin pokrewnych. Sama bez eksperymentu pedagogicznego niewiele jest w stanie dokonać, szczególnie w zakresie nowatorstwa pedagogicznego.

Obszerniejsze informacje o badaniach eksperymentalnych na użytek pedagogiki można znaleźć m.in. w książkach J. Brzezińskiego (1978,1996), D. T. Campbella i | C. Stanleya (1967), A. Janowskiego (1974), R. M. W. Traversa (1964) i W. P. Zaczyńskiego (1967, 1995),

3. Testy osiągnięć szkolnych

Nader często stosowaną metodą badań pedagogicznych są testy osiągnięć szkolnych. Nazywa się je także testami dydaktycznymi lub testami wiadomości. Nazwy te nie wydają się słuszne. Pierwsza z nich bowiem sugeruje, jakoby testy te były wyłącznie na usługach dydaktyki, a druga - jakoby za ich pomocą poznawano tylko pamięciowy zasób wiedzy. Tymczasem