pic 10 05 07 3455

138 Część druga. Człowiek w społeczeństwie

(głodu, popędu seksualnego etc.), jak i wzory reakcji emocjonalnych. Uczy się, jak zachowywać się w określonych sytuacjach i jak te sytuacje rozpoznawać.

•    Wartości.

•    Umiejętność posługiwania się rozmaitymi przedmiotami, która jest konieczna do sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji, a nawet wręcz do przeżycia. W społeczeństwach zbieracko-myśliwskich była to na przykład umiejętność polowania, w cywilizacji współczesnej zaś może nią być umiejętność łączenia się z Internetem (Jasińska-Kania 1991:91).

Ponadto w toku socjalizacji człowiek kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość.

Uczenie się tych wszystkich umiejętności opiera się na trzech mechanizmach. Jednym z nich jest wzmacnianie. Zachowania „właściwe" zostają nagrodzone i w ten sposób skojarzone z przyjemnością, niepożądane zaś - ukarane i skojarzone z przykrością. Jeśli dotkniemy rozpalonej blachy, to poparzymy sobie rękę i więcej tego robić nie będziemy, nie chcąc narażać się na ból. W przypadku społecznie pożądanych zachowań pozytywnym wzmocnieniem jest pochwała, szacunek otoczenia, niekiedy gratyfikacja materialna, a w rodzinie - zadowolenie matki czy ojca wyrażone uśmiechem bądź uściskiem. Negatywnym wzmocnieniem jest niedopuszczenie przez kolegów do wspólnej zabawy czy odmowa matki pocałowania na dobranoc.

Drugim mechanizmem jest naśladowanie. Widząc, jak wokół nas zachowują się inni ludzie, zaczynamy zachowywać się podobnie. Mała dziewczynka, przypatrując się mamie zagniatającej ciasto na kluski, bawi się, przygotowując podobne ciasto swoim lalkom z wyproszonej od matki mąki lub z piasku w piaskownicy.

Trzecim wreszcie mechanizmem uczenia się, właściwym tylko człowiekowi, jest przekaz symboliczny. Człowiek znaczną część wiedzy

0    tym, co jest dobre, a co złe, i jak się należy zachowywać w różnych sytuacjach, uzyskuje przez pouczenia słowne ze strony innych ludzi, a także dzięki rozmaitym tekstom pisanym.

Tak rozumiana soqalizacja jest procesem, który nigdy się nie kończy

1    trwa tak długo, jak długo żyje człowiek. Dorastając, a następnie starzejąc się osobnik musi przyswajać sobie coraz to nowe wzory zachowań. To, co „wypada" nastolatkowi (na przykład obejmowanie i całowanie dziewczyny w miejscu publicznym czy szaleńcze tańce w dyskotece) nie uchodzi staruszkowi. Wzory zachowania właściwe studentowi nie są właściwe dyrektorowi przedsiębiorstwa. Inne wzory zachowania obowiązują barmankę, a inne zakonnicę. Każdy z nas w toku swojego życia, idąc do szkoły, zaczynając pracę, awansując, przechodząc na emeryturę, żeniąc się czy wychodząc za mąż, musi uczyć się coraz to nowych wzorów

Rozdział VI. Socjalizacja

zachowań, w znacznej mierze dlatego, że otoczenie społeczne spodziewa się po nim innego rodzaju zachowywania się.

Konfiguracje wzorów zachowania odnoszące się do rozmaitych usy-tuowań ludzi w zbiorowościach socjologowie nazywają rolami społecznymi.

2. Osobowość

Każdy człowiek ma swój własny sposób reagowania ruchowego i emocjonalnego; także określoną wyobraźnię i pamięć. Ma też właściwe sobie postawy, motywacje, dążenia i zainteresowania. Właściwy danemu człowiekowi sposób postrzegania samego siebie i tego, co go otacza, jego pragnienia, a także konflikty, jakie go dręczą, jego życie osobiste i wewnętrzne oraz jego zachowania społeczne - wszystko to razem składa się na jego osobowość.

W klasycznym ujęciu psychologii „termin osobowość jest używany dla oznaczenia zorganizowanej struktury cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska" (Hilgard 1967: 658, Strelau 1977: 684). W psychologicznych badaniach osobowości występują trzy kierunki zainteresowań. Jednym jest zainteresowanie genezą osobowości i mechanizmami jej przekształceń; drugim - zainteresowanie elementami, z jakich składa się osobowość, i ich wzajemnymi powiązaniami; trzecim zaś bliskie fizjologii zainteresowanie strukturami nerwowymi umożliwiającymi powstanie takiej zorganizowanej całości, jaką jest osobowość.

W odniesieniu do genezy osobowości psycholodzy zgodnie uważają, że podstawowe znaczenie dla jej kształtowania mają doświadczenia dzieciństwa, z którymi wiążą się silne emocje. Psycholodzy twierdzą, że doświadczenia dzieciństwa są źródłem potrzeb emocjonalnych. Twierdzą także, że w zachowaniu człowieka nie od razu dostrzec można ciągłość, organizację i kierunek, czyli osobowość (Reykowski 1977: 813). Osobowość nie jest człowiekowi dana od zarania, ale kształtuje się z czasem.

W przypadku drugiego kierunku zainteresowań znaczna część uwagi psychologów skupia się na badaniach poszczególnych wymiarów osobowości, takich jak potrzeby, motywacje bądź reakcje emocjonalne i odporność na stres czy też sposób porządkowania doświadczeń w postaci schematów poznawczych. Badania te są wielce zróżnicowane i prowadzone za pomocą najrozmaitszych metod - od eksperymentów laboratoryjnych nad zwierzętami do rozmaitego rodzaju testów i kwestionariuszy.

Pogłębionym badaniom poszczególnych części składowych osobowości towarzyszy przekonanie, że osobowość nie jest przypadkowym zbiorem najróżniejszych cech, ale pewną całościową organizacją, która nadaje

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pic 10 05 07 3631 166 Część druga. Człowiek w społeczeństwie decyduje, że jedne normy uważane są w d
86636 pic 10 05 07 3543 154 Część druga. Człowiek w społeczeństwie na sposób odbioru treści socjaliz
pic 10 05 07 3534 152 Część druga. Człowiek w społeczeństwie czesnych społeczeństwach przemysłowych
pic 10 05 07 3616 164 Część druga. Człowiek w społeczeństwie osób, których już nigdy w życiu dany os
35705 pic 10 05 07 3513 140 Część druga. Człowiek w społeczeństwie zachowaniom danego człowieka jedn
pic 10 05 07 3720 206 Część trzecia. Zbiorowości społeczne Inaczej jest w przypadku celowych grup fo
pic 10 05 07 3306 84 Część pierwsza. Prolegomena wzory zachowań postrzegać jako śmieszne dziwactwa,

więcej podobnych podstron