pic 10 05 07 3534

152 Część druga. Człowiek w społeczeństwie

czesnych społeczeństwach przemysłowych taką kluczową rolą jest zazwyczaj rola zawodowa i ona najczęściej decyduje o jego obrazie samego siebie.

5. Rodzaje socjalizacji

Trwająca przez całe życie socjalizacja nie zawsze przebiega tak samo. Ze względu na różnice przebiegu socjalizacji odróżnia się socjalizację pierwotną i socjalizację wtórną. Każda z nich dokonuje się inaczej i wprowadza w inne obszary życia zbiorowego (Berger, Luckmann 1983).

Niekiedy pojawia się również potrzeba resocjalizacji, to jest wymazania rezultatów wcześniejszej socjalizacji, „oduczenia" dotychczas przyswojonych wartości, norm i wzorów zachowań oraz nauczenia nowych.

Socjalizacja pierwotna

Socjalizacja pierwotna jest socjalizacją, którą człowiek przechodzi w dzieciństwie i dzięki której staje się członkiem społeczeństwa. W jej toku uczy się elementarnych wzorów zachowań i podstawowych ról społecznych. Uczy się posługiwać językiem i gestem, uczy się, że jest dzieckiem, dziewczynką bądź chłopcem, uczy się, że nie należy bić młodszego rodzeństwa, tylko opiekować się nim. Uczy się także, że rodzice mają nad nim władzę i należy ich słuchać, że są ważniejsi od innych otaczających go ludzi, że są znaczącymi innymi. Jednym słowem, w socjalizacji pierwotnej człowiek uczy się abecadła społecznego. Dlatego też jest ona najważniejsza w życiu jednostki.

W procesie socjalizacji pierwotnej kształtuje się także charakterystyczna dla danej kultury osobowość podstawowa, ta, na której kanwie rozwijają się później poszczególne zróżnicowane osobowości członków zbiorowości.

Socjalizaqa pierwotna przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami. Silna więź emocjonalna łączy dziecko z rodzicami, którzy są dla niego najważniejszymi osobami, przekazującymi wiedzę o otaczającym świecie i jego regułach. Są oni dla niego takimi znaczącymi innymi, z którymi łączy je silny związek emoqonalny. Związek ten sprawia, że dziecko łatwo utożsamia się z rodzicami i bez trudu, wręcz automatycznie przejmuje i intemalizuje ich sposób widzenia świata, ich wartości, postawy i wzory zachowań.

Ponadto rodzice, tacy jacy są, są dla dziecka jedynymi znaczącymi innymi, na których jest nieodwołalnie skazane. W rezultacie świat społeczny, w takiej postaci, w jakiej rodzice go doświadczają, postrzegają i oceniają, przedstawia się dziecku jako jedynie istniejący i jedynie możliwy,

jako świat „w ogóle". Dziecko nie ma wyboru między różnymi znaczącymi innymi i czy chce czy nie chce, żyje w świecie zdefiniowanym przez swoich rodziców.

Ma to poważne konsekwencje. Jak piszą Berger i Luckmann, „to właśnie dlatego świat zinternalizowany w socjalizacji pierwotnej jest o wiele lepiej zakorzeniony w świadomości niż światy internalizowane w socjalizacji wtórnej" (Berger, Luckmann 1983: 210). Prawda ta dawno została dostrzeżona przez mądrość ludową, czego wyrazem jest znane przysłowie: „Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci".

Za końcową fazę socjalizacji pierwotnej uznawane jest pojawienie się w świadomości jednostki pojęcia uogólnionego innego. W socjalizacji pierwotnej pouczenia początkowo pochodzą od konkretnych osób i dotyczą konkretnych sytuacji. Matka pewnego dnia każe umyć ręce przed obiadem. Innego dnia ojciec nie pozwala wejść z brudnymi butami na kanapę. Stopniowo okazuje się, że pewne rzeczy należy robić, a innych nie robić nie tylko danego dnia, ale zawsze, oraz że podobne wymagania mają także inne matki i inni ojcowie, jak również swoi i cudzy dziadkowie, wujkowie i ciocie. Wreszcie dochodzi do odkrycia, że to nie tylko oni mają takie wymagania, ale że „w ogóle tak się nie robi". Odkrycie owego się jest odkryciem istnienia ogólnospołecznych reguł, to jest uogólnionego innego. W tym momencie kończy się socjalizacja pierwotna.

Socjalizacja wtórna

Socjalizacja wtórna dotyczy jednostki, która ma już za sobą socjalizację pierwotną i zna w wersji wyniesionej z domu abecadło życia społecznego. Socjalizacja wtórna uczy, jak się nim posługiwać. Ważna część tej nauki zdobywana jest w szkole.

Socjalizacja wtórna wprowadza człowieka w poszczególne segmenty życia społecznego. W jej toku człowiek nabywa wiedzę niezbędną do poprawnego odgrywania ról występujących w ich obrębie. W socjalizacji wtórnej uczy się, jak być uczniem, kolegą, stolarzem, fryzjerką, przewodniczącym studenckiego koła naukowego, piłkarzem reprezentacji narodowej, a także mężem, ciocią, dziadkiem, przyjacielem.

W socjalizacji wtórnej człowiek ma do czynienia z wieloma światami społecznymi oraz różnorodnymi propozycjami ich interpretacji, wśród których może wybierać. Na jego wybory w znacznym stopniu wpływa wcześniejsza socjalizacja pierwotna, nad którą socjalizacja wtórna jest nadbudowywana. Socjalizacja wtórna nie jest jednakże prostym, mechanicznym uzupełnieniem socjalizacji pierwotnej. Przekazywane w jej toku treści bywają odmienne od treści zintemalizowanych w toku socjalizacji pierwotnej, a czasami wręcz sprzeczne z nimi. Socjalizacja pierwotna wpływa

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pic 10 05 07 3631 166 Część druga. Człowiek w społeczeństwie decyduje, że jedne normy uważane są w d
86636 pic 10 05 07 3543 154 Część druga. Człowiek w społeczeństwie na sposób odbioru treści socjaliz
pic 10 05 07 3455 138 Część druga. Człowiek w społeczeństwie (głodu, popędu seksualnego etc.), jak i
pic 10 05 07 3616 164 Część druga. Człowiek w społeczeństwie osób, których już nigdy w życiu dany os
35705 pic 10 05 07 3513 140 Część druga. Człowiek w społeczeństwie zachowaniom danego człowieka jedn
pic 10 05 07 3720 206 Część trzecia. Zbiorowości społeczne Inaczej jest w przypadku celowych grup fo
pic 10 05 07 3306 84 Część pierwsza. Prolegomena wzory zachowań postrzegać jako śmieszne dziwactwa,

więcej podobnych podstron