pic 11 06 280319
uzasadnieniem takiego a nie innego porządku opisu, a wiec wtasnie ową ,Tdominantą semantyczna zastępującą ramę uspojniajaca podany przykiad analogu między grzybami w lesie a serwisem w opisie z Patia Tadeusza ), to równie dobrze mogą nią byc deformacje przestrzeni spowodowane nietypowym umieszczeniem centrum obserwacji (cytowany przez Wysłouch opis ulic z Kwiatów polskich Tuwima i Sponad Przybosia; czy wprowadzeme czasu - np. poprzez wymienioną w szkicu kmetyzację opisu, którą uzyskał Mickiewicz dzięki porównaniu (Zosia-fontannai czy persomfikaqi (brzezina-wiesniaczka;"0 Użyte w opisach tropy są zatem jedyme stylistycznymi wariantami przyjętego semantycznego porządku, podlegają zasadzie analogii bądź podporządkowane są optycznym złudzeniom. Niejednorodność zastosowanych kryteriów podziału deskrypcji oraz mepełność zaprezentowanej typologii i np. co z opisem ..mezdeformowanej” przestrzeni?) ma swoje źródło we wstępnym przyjęciu enu-meracyjnego „nieokiełznania'’ opisu.
Jeszcze inne podejście do semantyki opisu prezentowały badania semiotyczne nad przestrzenią literacką. Tu brak rozwazan poświęconych syntaktyczno-morfologicznej strukturze opisu i jego odrębnemu charakterowi oraz spójności „rekompensowany" był przez analizowanie całości przestrzeni przedstawionej w dziele literackim oraz przez metaforyczną interpretację znaczeń zawartych między innymi w opisach przestrzeni (np. prace Gerarda Genette’a czy Rolanda Bar-thesa61), a także przez włączenie badań nad tekstem literackim w krąg intersemiotycznych przestrzennych relacji. Z jednej strony semantyka opisu sprowadzona została w ten sposób i ograniczona do semantyki przestrzeni literackiej, co na przykład usuwało z pola widzenia etopeę, z drugiej zaś semantyka przestrzeni Literackiej objęła swym zasięgiem obszar wychodzący daleko poza granice literaturoznawstwa, głównie w stronę semiotyki kultury, antropologii kulturalnej i psy-
m* przyktady podawane przez S. Wysłouch - op. cit., s. 26-37.
Kl Np. G. Genette, Narratwe Discourse, op. cit., R. Barthes, Reality Effect, op. cit.
chosocjologii - przy czyni samo pojęcie „przestrzeni” bywało poszerzane do granic terminologicznej użyteczności.
Cykl bardzo różnych badań z lat 70. i 80. poświęconych przestrzeni w literaturze i kulturze przyniósł z jednej strony wiele odkrywczych analiz konkretnych utworów literackich i nowe historycznoliterackie syntezy, z drugiej zaś właśnie poszerzył pojęcie przestrzeni o całą gamę symbolicznych loci, które interpretowano rozmaicie, np. w duchu fenomenologicznym czy psychologicznym62. Przy czym wydaje się, iz w miarę powiększania się hipotetycznej domeny przestrzeni literackiej (od typografii przez topografię po przestrzeń interpretacji63), granice opisu literackiego zaczęły zupełnie znikać. Skoro cały tekst traktuje się jako ekspresję jakiejś fikcjonalnej przestrzeni, to wszystkie jego elementy ulegają metaforycznej „spacjalizacji” - opowiadanie staje się również swego rodzaju opisem, tj. prezentacją relacji przestrzennych poprzez działania postaci. Z punktu widzenia semiotyki przestrzeni to nie forma podawcza jest istotna, lecz wyznaczone przez nią, a dokładniej mówiąc - poszukiwane w niej, symboliczne relacje przestrzenne.
Przyjęta na przykład przez Jurija Łotmana i innych autorów typologia orientacji i zarazem waloryzacji przestrzennych oparta na opozycjach góra-dół, lewo-prawo, przód-tył - skądinąd zakorzeniona w wielu różnych kodach kulturowych64 - jest rodzajem metaforycznej skali, za pomocą któ-
62 Zob. na ten temat m.in.: Przestrzeń i literatura, op. cit.; dział przekładów w „Pamiętniku Literackim” 1976, z. 1-2 (tu m.in. prace G. Bache-larda, G. Genette’a, J. Łotmana); E. Hall, Bezgłośny język, tłum. R. Zimand i A. Skarbińska, Warszawa 1987; E. Kuźma, O przestrzeni w awangardowej poezji dwudziestolecia międzywojennego, w: Tekst i fabuła. Studia, red. Cz. Niedzielski i J. Sławiński, Wrocław 1979; H Meyer, Kształtowanie przestrzeni i symbolika przestrzenna w sztuce narracyjnej, tłum. Z. Zabicki, „Pamiętnik Literacki” 1970, z. 3 (zawiera bogatą bibliografię przedmiotu w przypisach); Yi-Fu Tuan, Przestrzeń i miejsce, tłum. A. Morawińska, Warszawa 1987; zob. też część pt. Poetyka przestrzeni, w: G. Bachelard, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, tłum. H, Chudak i A Tatarkiewicz, Warszawa 1975.
B:! Por. cytowane już prace S. Wysłouch i H Markiewicza poświęcone opisowi.
Yi-Fu Tuan, op. cit., s. 52.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
pic 11 06 280435 leży, iż nie zostały rozwinięte możliwości, które tkwią w wyrażeniu „funkcjonalny
pic 11 06 280823 funkcji kreacyjnej. Nie jest więc tak. że sztuka albo naśladuje rzeczywistość real
pic 11 06 280127 dobne jak u Mamona, rozpatrując i miejsce opisu w obrębie narracji, i autonomiczne
pic 11 06 280351 (jako tworu „antropomimetycznego”), czyli poziomem fabularnym, a nie tekstowym. Uw
pic 11 06 280813 ki którym możliwe jest prztjęcie jakiejś semantycznej wykładni Interpretacja świat
pic 11 06 281230 nie w zmiennych układach akcentowych. Stopień prozodyj-nego. metaforycznego i fone
61032 pic 11 06 280528 ckera1) każda wypowiedź, nawet nie zawierająca wprost informacji na temat pr
82856 pic 11 06 281107 nić o symetryczne, równie paradoksalne twierdzenie o nie-dosłowności i niere
pic 11 06 280258 nych przez bohaterów, czyli uzasadnionej sytuacją fabularna percepcji . to na czym
więcej podobnych podstron