Plinusza opisy malarstwa i rzeÅºby Jan BiaÅ ostocki (15)

494 PIZYFIIt

⁶² Por. o nim opis Pauzaniasza (s. 89-91 niniejszego tomu).

⁶³ Co równa się 11,56 m.

⁶⁴ XXXIV, 69-70.

⁶⁵ Jest to najpewniej odkryta w roku 1506 w Rzymie na Eskwilinie i znajdująca się odtąd w watykańskim Belwederze rzeźba, słynna jako grupa Laokoona. Rzeźba watykańska zrobiona jest jednak z pięciu kamieni, a nie z jednego, jak ta opisana przez Pliniusza. Datuje się ją na poi. II wieku p.n.e.

Cyceron Brutus / O mówcy / Księgi akademickie

¹ Cicero Brutus, XVIII, 70-71. - Przekład wg: Cicero Brutus and Orator. With an English Translation by G. L. Hendrickson. London-Cambridge, Mass. 1962, s. 66-67 („Loeb Classical Library”).

² Por. przypis 52 do Pliniusza Starszego, s. 493.

³ Cicero De oratore, III, VII, 25-27. - Przekład wg: Cicero De oratore. With an English Translation by H. Rackham. Vol. 2. London-Cambridge, Mass. 1960, s. 21-23 („Loeb Classical Library”).

⁴ Sens tego fragmentu został dokładnie przejęty przez Baltazara Castiglione i zastosowany do malarzy renesansowych, por. B. Castiglione 11 Cortegiano, 1528, I, 7 (Ed. V. Cian, 1910, s. 91, 93). Por. też jego tekst w: Historia doktryn artystycznych. Wybór tekstów. T. 2: Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1S00-1600. Wybrał i oprać. J. Białostocki. Warszawa 1985, s. 46.

⁵ Cicero Academica, II, XLVII, 146. Przekład wg: Cicero De natura deorum, Academica. With an English Translation by H. Rackham. London-Cambridge, Mass. 1961, s. 654—655 („Loeb Classical Library”).

⁶ Sformułowanie to powraca jako ars sine scientia nihil est w dyskusjach prowadzonych podczas budowy katedry w Mediolanie na przełomie XIV i XV wieku (wypowiedź Jeana Mignot). Por. s. 244 niniejszego tomu.

Kwintylian Kształcenie mówcy

¹ Marci Fabii Quintiliani Institutionis Oratoriae Libri XII, X, 1-10. Przekład wg wyd. H. E. Butlera (Cambridge, Mass. -London 1961, s. 448-455. „LoebClassical Library”).

² Polignot z Tazos, obywatel ateński, syn Aglaofona, żył w połowie V wieku p.n.e. Malarz, autor słynnych malowideł ściennych w Delfach (Zlupienie Tm i Odyseusz w Hadesie) i w Stoa Pojkile w Atenach. Sformułowanie Kwintyhana świadczy o tym, że w jego czasach było rzeczą normalną cenić dzieła sztuki za ich starożytność. Z tego, co następuje, wynika, iż ceniono też sztukę, którą w naszej terminologii można by nazwać „prymitywną”.

^; Zeuksis, najznakomitszy obok Apeilesa malarz starożytności, działał w latach 424-380 p.n.e. Parrazjos, rywal Zeuksisa: ok. 400 roku p.n.e.

⁴ Ksenofont Memorabilia, III, X, 1, por. s. 11-12 niniejszego tomu.

^: Pamfilos, Melantios, Antyfilos, Teon, znakomity Apelles i Eufranor byli malarzami IV w. p.n.e.

* Kallon z Eginy i Hegezjasz działali w końcu VI wieku p.n.e.

' Kalamis i Myron byli rzeźbiarzami 1 poł. V wieku p.n.e.

’ Poliklet, słynny autor Doryforosa i Diadoumenosa, był rzeźbiarzem, który działał mniej więcej w latach 452-412 p.n.e. Por. charakterystykę u Pliniusza Starszego, S. 105 niniejszego tomu.

⁴ Fidiasz, najsłynniejszy rzeźbiarz starożytności; ok. 490-432 p.n.e. w Atenach. Autor rzeźb Partenonu i Zeusa Olimpijskiego. Por. charakterystykę u Pliniusza Starszego, s. 104 niniejszego tomu. Alkamenes działał w latach 444-400 p.n.e., uchodził za najwybitniejszego wśród uczniów Fidiasza.

¹⁰Lizyp z Sykionu, słynny rzeźbiarz czasów Aleksandra Wielkiego, por. charakterystykę u Pliniusza Starszego, s. 106-107 niniejszego tomu. Praksyteles, główny przedstawiciel późniejszej rzeźbiarskiej szkoły attyckiej (364 r. p.n.e. i później), por. o nim opinię Pliniusza Starszego, s. 121-122 niniejszego tomu.

¹¹ Demetriusz działał w 2 poł. IV wieku p.n.e.

Dion z Prusy, zwany Chrysostomos Oracja olimpijska

¹ Dio Chrisostomos Orationes, XII, 50-52, 57, 59. Przekład (XII, 50-52) wg: Dio Chrysostom Orationes. With an English Translation by J. W. Cohoon. London-Cambridge, Mass. 1961, s. 54-57 („Loeb Classical Library”), oraz przedruk (XII, 57 i XII, 59) z: W. Tatarkiewicz Historia estetyki. T. 1: Estetyka starożytna. Wrocław-Kraków 1960, s. 350-351.

^: Homer Odyseja, IV, 221.

' Jest to - oprócz wypowiedzi Horacego - jedna z pierwszych uwag analizujących możliwości i ograniczenia różnych sztuk, należąca do tradycji wiodącej aż do Lessinga w XVIII w., por. część drugą niniejszej antologii: Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870. Oprać. E. Grabska, M. Poprzęcka. Warszawa 1974, s. 163-180 (t. IV Historii doktryn artystycznych).