ScannedImage 10

MYŚLEĆ JAK ANTROPOLOG

sądu statecznego) oraz założeń społecznych (na przykład, czy po śmierci można zachować swój status społeczny). Myślenie teoretyczne oznacza znajomość teoretycznych ram różnych zapisów, raportów i komentarzy, sformułowanych, czy to przez antropologów, czy przez kogoś innego.

Trzeci krok w myśleniu teoretycznym wymaga znalezienia jasnego związku między pracami pisemnymi czy egzaminacyjnymi a założeniami i ramami teoretycznymi, zarówno heurystycznymi, jak i substancjalnymi, ważnymi dla antropologii i innych dziedzin badań. Inaczej mówiąc, bez względu na poziom koncentracji na przedstawianiu faktów, trzeba powiązać te fakty z teoriami autorów i innymi teoriami obowiązującymi w antropologii. Należy więc znać teorie i umieć dostrzec, kiedy leżą one u podstaw dyskusji albo kiedy wywierają nań jakiś wpływ oraz wyjaśnić ten fakt we własnej pracy.

Wreszcie, myślenie teoretyczne oznacza zastosowanie teorii, czy to heurystycznej, czy substancjalnej, we własnym myśleniu i prezentacjach. Propozycje teoretyczne poczynione przez innych ludzi, nawet najsłynniejszych antropologów, nie są ostatnim słowem, lecz stanowią bazę, na której można rozwijać i budować teoretyczne idee. Niech mi będzie wolno posłużyć się własnym przykładem z czasów studenckich. Merton mówił o jawnych i ukrytych funkcjach obyczajów i instytucji: do funkcji jawnych należały pożądane i uznawane konsekwencje, a do ukrytych - konsekwencje niepożądane i nieuznawane²⁴. O ile wolność seksualna była funkcją jawną w okresie rewolucji seksualnej lat sześćdziesiątych minionego wieku, o tyle rodzenie dzieci przez samotne nastoletnie matki stanowi ukrytą ²⁴ R. Merton, dz. cyt.

funkcję rewolucji seksualnej. Doszedłem jednak do wniosku, że niektóre skutki mogą być pożądane, lecz nieuzna-wane, jak na przykład (to może, ale nie musi być prawda) wzrost intelektualnych możliwości u dzieci w efekcie oglądania telewizji, albo też niepożądane, lecz uznawane, jak redukcja władzy i kontroli rodzicielskiej na skutek wysyłania dzieci do szkoły. Mimo iż ta niewielka innowacja konceptualna nie dokonała żadnego socjologicznego przełomu, a na mnie nie spłynęła sława, moi wykładowcy byli pod wrażeniem. Najważniejsze jednak, że pomogła mi w wypracowaniu myślenia teoretycznego.

I ZAGADNIENIA DO ANALIZY |

1. W świetle pierwszego pytania sformułowanego w tym rozdziale zastanów się, dlaczego myślenie teoretyczne może ci pomóc w myśleniu antropologicznym?

2. Wybierasz się na płaskowyż w głębi Nowej Gwinei, żeby przebadać pewną lokalną kulturę. Wybierz heurystyczną teorię, którą uznajesz za szczególnie interesującą, i opisz w jaki sposób można by ją wykorzystać w twoich badaniach.

| BIBLIOGRAFIA |

Anthropology and Cultural Cńtiąue: An Experimental Moment in the Humań Sciences, red. G. E. Marcus, M. J. Fisher, Chicago: University of Chicago Press 1986. Binford, L. R., An Aichaeological Perspective, New York: Seminar Press 1972.