skanowanie0047 (25)

tych sił, literatura jest przez nas odnoszona do kapitału komunikacyjnego, którym dysponujemy i z którego możemy korzystać niezależnie od anachroniczności poszczególnych środków. Sięganie po rozmaite techniki literackie - typy narracji, sposoby przedstawiania świadomości i świata zewnętrznego, figury retoryczne i stylistyczne - bywa uzasadniane przekonaniem, że właśnie one, bez względu na to, jak często były pożytkowane, pomogą nam skomunikować się ze światem.

Takie ujęcie - prawda że uproszczone - okazuje się pomocne w wyjaśnieniu zagadki występującej we wszystkich społecznościach Europy, a zwłaszcza w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Jest to zagadka nawracających żądań prozy realistycznej. Szczególnie okresy, w których nasilają się zjawiska kryzysowe dla społeczeństwa - silne konflikty w sferze politycznej, spadek zaufania do instytucji demokratycznych, pojawienie się postaw antymodernizacyjnych, kryzys dialogu społecznego - występują łącznie z nawrotem oczekiwań realistycznych. Wynika to przypuszczalnie z faktu, że literatura realistyczna pozwala odzyskać obszary utraconego zaufania. Nowoczesny krytycyzm postawił pod znakiem zapytania stabilność podmiotu, wiarygodność języka jako narzędzia nazywania świata i wreszcie przeświadczenie o rzeczywistości jako tworze gotowym i jednoznacznym. Podmiot, język i świat - po dziewiętnastowiecznej filozofii podejrzliwości, po Marksie, Nietzschem i Freudzie - okazywały się nie-gotowe, niespójne, zależne od języka i interpretacji. Tymczasem techniki realistyczne charakteryzują się silnym pragmatyzmeńt^ Oparte na mocnym zaufaniu zarówno do^mowyTjak i władz poznawczych człowieka, mają za swój fundament przeświadczenie, że świat istnieje niezależnie od poznania, że jest uprzedni względem językowej wypowiedzi i że podmiot ludzki zdolny jest sprostać największej nawet złożoności tego świata. Realizm jest w pewnym sensie terapią na dwudziestowieczną dekonstrukgę mowy, podmiotu i rzeczywistości.

rewelacją i repetycją, Poznań 1999; Krzysztof Uniłowski, Granice nowoczesności. Proza polska i -wyczerpanie modernizmu, Katowice 2006.

Zasypując pierwotny rozziew między językiem i światem, realizm przywraca również wiarę we wspólne widzenie świata -czyli przekonanie, że potoczne postrzeganie rzeczywistości łączy jednostkę ze zdecydowaną większością społeczeństwa. Dlatego dana grupa społeczna może uznawać tę technikę za prawdziwe odzwierciedlenie rzeczywistości, nie zaś za jedną z możliwych perspektyw (w dodatku wąską, słabo podatną na rewizje i odporną na relatywizacje jednostkowe). Kolejnym, niezwykle istotnym dla prozy atutem przemawiającym za realizmem, jest wspomniana wspólnotowość: realizm - podobnie jak malarstwo figuratywne, jak muzyka tonalna - jawi się jako podstawowy środek nawiązywania kontaktu z odbiorcą, jako pewnego .rodzaju estetyka demokratyczna, dostępna dla każdego. Stąd wynika także przeświadczenie, że wysoką rangę w życiu społecznym może uzyskać tylko powieść realistyczna - ukazująca świat, odsłaniająca podstawowe cechy tego świata tkwiące w relacjach międzyludzkich, posługująca się językiem zrozumiałym dla wszystkich.

Z tych wszystkich powodów u schyłku lat dziewięćdziesiątych realizm powrócił. Proza realistyczna, jako jeden ze sposobów społecznego porozumienia - najbliższy potocznemu, odpowiadający przekonaniom, że nasze słowa przylegają do świata i że dla każdej rzeczywistości istnieje jeden punkt widzenia oraz jedna, prawdziwa interpretacja - został uznany za sposób na rozwiązanie problemów komunikacyjnych. Kiedy więc na przełomie XX i XXI wieku pojawili się w polskiej literaturze pisarze (Nahacz, Bieńkowski, Odija, Sieniewicz, Shuty) przedstawiający życie zmarginalizowane przez transformację ustrojową, uznano ich, niekoniecznie zgodnie z zawartością i zróżnicowaniem tekstów, za realistów. Pospieszność tej diagnozy, wyraźne preferencje wydawnicze, nagrody, przychylne recenzje - wszystko to świadczyło, że w prozie realistycznej zaczęto upatrywać szansy na odzyskanie kontaktu ze światem, odbudowę przymierza z czytelnikiem oraz restaurację nadwątlonego prestiżu literatury. Dopóki bowiem każdy twórca pisał inaczej, dopóty każdy z.nich był czytany inaczej i czytany przez kogo innego, to

239

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Mówiąc inaczej, świat cały czas tworzony jest przez nas samych, nie czeka spokojnie, aż nagle, które
skanowanie0023 (25) 32 Teoria literatury Co to jest literatura... 33 uważane są za niepożądane przez
IMG?19 170 Rozważania nad literaturą przyjęcia przez nas bez żadnych zastrzeżeń wszechwiedzy autora.
DSCF1017 V swoi i ono Nic każdy, kogo uważamy za różnego od nas, jest przez nas definiowany jako obc
WA30850 II109 NARZEDZIA ROLNICZE055 I djvu 52 J. FALKOWSKI [164] tych pierwszych radeł jest p
IMG?19 170 Rozważania nad literaturą przyjęcia przez nas bez żadnych zastrzeżeń wszechwiedzy autora.
Geneza miast białostockich 25 wieku [7]. Puszcza zasiedlana jest przez kolonistów-rolników; ośrodkam
skanowanie0014 Mimo że Wells Fargo jest dziś nowoczesną i odnoszącą sukcesy firmą bankową, nie zapoi
skanowanie0018 (37) Nowa wartość odtworzeniowa jest to kwota niezbędna do zastąpienia (odbudowy lub
Elongacja translacji Elongacja Drugi aminokwas dostarczony jest przez właściwy tRNA do miejsca A ry-
10 STEFAN RYOIEL obu tych kategoryj Wydział jest organem nadzorczym i opiniodawczym. Do obecnej chwi

więcej podobnych podstron