skanuj0002

42 2. Epistemologiczne problemy związane z prowadzeniem wywiadów

Sposób rozumienia w wywiadzie jakościowym

Częściowo ustrukturyzowany wywiad zorientowany na świat życia służy zrozumieniu głównych wątków dotyczących codziennego świata życia ujmowanego z perspektywy samych podmiotów. Celem tego rodzaju wywiadu jest uzyskanie opisów świata życia badanych, uwzględniających interpretację znaczenia opisywanych zjawisk. Jest on podobny do zwykłej rozmowy, ale jako wywiad specjalistyczny ma określony cel oraz zakłada zastosowanie konkretnej techniki i podejścia badawczego. Jest częściowo ustrukturyzowany - nie jest więc ani otwartą codzienną konwersacją, ani zamkniętym kwestionariuszem. Wychodząc z perspektywy fenomenologicznej, wskażę teraz dwanaście aspektów tej formy wywiadu. Będzie ona szerzej omówiona w rozdziale 5, natomiast o innych formach wywiadu traktować będzie rozdział 6.

Świat życia

Przedmiotem wywiadu jakościowego jest świat codziennego życia badanych. Wywiad jest wyjątkowo wrażliwą i skuteczną metodą rejestrowania doświadczeń i subiektywnych znaczeń związanych z codzienną rzeczywistością jednostek. Wywiady umożliwiają podmiotom przedstawienie innym swojej sytuacji z własnej perspektywy i własnymi słowami. W moim badaniu z wykorzystaniem techniki wywiadu główny temat świata życia uczniów szkół średnich stanowiły oceny, dlatego celem wywiadów było opisanie i odzwierciedlenie znaczeń, jakie przypisywali oni stopniom.

Znaczenie

Celem wywiadu jest zrozumienie znaczenia centralnych tematów świata życia podmiotów. Osoba prowadząca wywiad rejestruje i interpretuje znaczenie tego, co zostało powiedziane, oraz sposób, w jaki zostało to powiedziane. Musi posiadać wiedzę na temat przedmiotu wywiadu oraz czujnie obserwować - i umieć zinterpretować - sposób wymowy, wyraz twarzy i inne gesty. Codzienna rozmowa zazwyczaj odbywa się na poziomie faktycznym. Uczeń może powiedzieć: „Nie jestem taki głupi, jak sugerują moje oceny z egzaminów, ale mam złe nawyki dotyczące uczenia się”. Typowa reakcja mogłaby dotyczyć rzeczowych kwestii: „Jakie dostałeś oceny?” czy „Jakie są twoje nawyki dotyczące uczenia się?”, obejmowałaby więc pytania, które mogą dostarczyć cennych informacji. Odpowiedź zorientowana na znaczenie wyglądałaby jednak inaczej, mniej więcej tak: „Masz wrażenie, że oceny nie są adekwatną miarą twoich kompetencji?”

Wywiad jakościowy stara się uchwycić zarówno wymiar faktograficzny, jak i znaczeniowy, choć zazwyczaj prowadzenie wywiadu na poziomie znaczeń jest o wiele trudniejsze. Trzeba słuchać zarówno dosłownych opisów i bezpośrednio wyrażanych znaczeń, jak i tego, co kryje się między wierszami. Badacz może formułować pośrednie wiadomości, „wysyłać” je do badanego i otrzymywać natychmiastowe potwierdzenie lub zaprzeczenie swojej interpretacji słów respondenta.

Jakościowy

Wywiad badawczy poszukuje jakościowej wiedzy wyrażonej w codziennym języku i nie dąży do ujęcia ilościowego. Umożliwia uzyskanie zróżnicowanych opisów rozmaitych aspektów świata życia osób badanych; operuje słowami, a nie liczbami. W wywiadach jakościowych dokładny opis i skrupulatna interpretacja znaczeń odpowiadają precyzji obliczeń w badaniach ilościowych.

Opisowy

Wywiad jakościowy zachęca badanych do jak najbardziej precyzyjnego opisywania swoich doświadczeń, uczuć i sposobów działania. Uwaga skupia się raczej na złożonych opisach, które ujmują jakościowe zróżnicowanie, odmiany i specyficzne cechy zjawiska, niż na tworzeniu sztywnych kategoryzacji.