skanuj0058 (32)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody

4.10. Międzynarodowe kategorie obszarów chronionych

Wraz z rozwojem współpracy między państwami na rzecz ochrony przyrody oraz w związku z próbą tworzenia ogólnoświatowych baz danych dotyczących przyrodniczo cennych i prawnie chronionych obszarów zrodziła się potrzeba ich sklasyfikowania według jednolitych kryteriów. W różnych krajach bowiem stosowano odmienne nazwy dla obszarów o podobnych wartościach przyrodniczych i podobnych zasadach ich ochrony albo — na odwrót — pod tą samą nazwą kryły się obszary nieporównywalne pod względem ich funkcji, stopnia naturalności czy statusu ochronnego. Warto nadmienić, że obecnie na świecie stosuje się około tysiąca nazw na określenie obszarowych form ochrony przyrody, co praktycznie uniemożliwia przeprowadzanie jakichkolwiek porównań w skali globalnej.

Na przykład, w Polsce pomnik przyrody jest formą ochrony pojedynczych tworów przyrody żywej lub nieożywionej, co najwyżej ich skupisk, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych pomnikami (national monuments) są najczęściej duże obszary dzikiej przyrody, na pozór nieróżniące się od parków narodowych, a ustanawiane najczęściej ze względu na unikatowe zjawiska przyrodnicze, osobliwości paleontologiczne lub stanowiska wybitnie rzadkich gatunków. Z kolei park narodowy (national park) w Wielkiej Brytanii lub większości państw Ameryki Południowej jest obszarem o stosunkowo słabym reżimie ochronnym, ekstensywnie użytkowanym i niejednokrotnie dość gęsto zaludnionym, porównywalnym co najwyżej z parkiem krajobrazowym w Polsce, podczas gdy w wielu innych krajach, a także w naszym, park narodowy uważany jest za najwyższą formę ochrony przyrody, chociaż nie ma w Polsce żadnego parku narodowego objętego na całym obszarze ochroną ścisłą (zob. rozdz. 9).

Klasyfikacją obszarów prawnie chronionych na świecie od wielu lat zajmuje się Międzynarodowa Komisja Obszarów Chronionych (WCPA), wyłoniona przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) i współpracująca ze Światowym Centrum Monitoringu Ochrony Przyrody (WCMC), funkcjonującym w Programie Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych (UNEP). Ważnym krokiem w kierunku pewnego ujednolicenia kategorii ochronnych było przyjęcie przez Zgromadzenie Generalne IUCN w 1969 roku definicji pojęcia park narodowy, zaproponowanej przez Raya Dasmanna, który także opracował pierwszy system typologii obszarów chronionych, opublikowany przez IUCN w 1973 roku.

Pięć lat później ukazał się raport Kategorie, przedmiot i kryteria wyróżniania obszarów chronionych, opracowany przez Komitet ds. Kryteriów i Nazewnictwa pod kierunkiem Kentona Millera i wydany drukiem przez IUCN. Wyróżniono w nim 10 międzynarodowych kategorii obszarów chronionych, oznakowanych cyframi rzymskimi dla odróżnienia ich od krajowych.

Wyszukiwarka