skanuj0066 (31)

wicnie pod względem stopnia stabilności a dwu pozostałym fonemom woka-licznym przypomina do pewnego stopnia pierwszy etap rozwoju słuchu fonematycznego z badań Szwaczki na, gdzie także mamy odróżnienia a od pozostałych samogłosek [180].

Zjawisk niesystemowych jest w wokalizmie badanego chłopca mało. Dajq się one tłumaczyć odrębną fonetyką jego dialektu, wahaniami na tle relacji dialekt—wymowa ogólnopolska (przy powtarzaniu), np. śpula/Jśpala ’dial. zb'irajjogpol. zbiera’, procesem korekcyjnym oraz innymi warunkami eksperymentalnymi, np. paronimy siedzi — sieci chłopiec reprodukuje w postaci: śaiu—iotu. W naszej literaturze afazjologiczncj zwrócono uwagę, że powtarzanie jest w całej rozciągłości procesem aktywnym [129,248—281 ]. Powyższe przykłady zdają się to potwierdzać. Przypadkowych deformacji nic zaobserwowałem.

Fonemy zwarte: p t k

Fonemy zwarte w systemie chłopca podlegają dwu ograniczeniom: nie rozwinęły się do momentu badania dystynkcje: dźwięczna—bezdźwięczna i twarda—miękka. W konsekwencji chłopiec wymawia jedynie p f k, tzn. nic przyswoił sobie jeszcze około 70 % dźwięków zwartych. Wyjaśnień nic wymaga tylkop, gdyżjcst w^f pełni ustabilizowane, np .pot 'płot \fopat ’chłopak’, uap 'łeb' itp. Ponadto p jest substytutem pozostałych zwartych wargowych, a więc b, p\ b\ np. sapa 'żaba’, paś ‘pies’, put]k ‘pięć* dial. p'ińć\ pulko 'biurko’ itp.

Chłopiec opanował artykulację / i k, ule dźwiękami tymi posługuje się w sposób niezupełnie właściwy, czego dowodzą następujące przykłady: lauo ’kolo\ lot *kot\ luśk 'list’, śkuual stołek’, itp. Zaczyna się zarysowywać, jak widać z przytoczonych przykładów, osobliwa sytuacja — użycie tych dźwięków jest uzależnione od kontekstu: k odpowiada obu fonemom (t i k) otoczenia w grupach spółgłoskowych, i zaś obu fonemom poza grupami. Należy teraz, prześledzić cały materiał pod tym kątem, aby w sposób możliwie precyzyjny określić wzajemny stosunek obu dźwięków. Nic jest to zadanie łatwe, ponieważ t i k substytuują szereg innych fonemów. Trzeba zatem rozpatrzeć sposób oddawania przez dziecko innych fonemów spółgłoskowych języka otoczenia, a mianowicie: k. g g' ci oraz. całej grupy zwartoszczcli-nowych (c3 rj ć$), które także pozostają w ścisłym związku z k i t. Poniżej znajduje się zestawienie, które bliżej określa użycie k i t przez chłopca (nic uwzględniono przykładów, gdzie k lub t ulega asymilacji oraz przekształceń w grupach spółgłoskowych w rodzaju fiut ‘klucz’). Materiał zawiera więc tylko te wyrazy i tc formy gramatyczne, w których rzeczywiście pojawia się t lub k. Zestawienie to wygląda następująco:

Pozycja w obrębie wyrazu	/	k
w grupie spółgłoskowej	14	71
poza grup-i spółgłoskowi!	S7	6

Cyfry podane w rubrykach wskazują liczbę wyrazów i form gramatycznych, w których w odpowiednich pozycjach użyte zostały dźwięki t i k. Przewaga występowania k w grupie spółgłoskowej, a / poza grupą jest bardzo wyrazista, ale obydwa dźwięki nie odpowiadają warunkom dystrybucji uzupełniającej¹*'. falezy je więc traktować w systemie nadawczym chłopca już jako dwa odrębne fonemy. Do tego samego wniosku dochodzimy także w oparciu o IV regułę Trubieckicgo. Głosi ona: „dwa dźwięki nie mające wspólnych kontekstów fonetycznych nic mogą być mimo to uważane za warianty tego samego fonemu, jeżeli mogą w danym języku występować obok siebie, tzn. jako człony jakiejś grupy dźwiękowej, a mianowicie w takich pozycjach, w których również jeden z tych dźwięków może pojawić się sam jeden” [185, 48]. W naszym wypadku idzie o grupy spółgłoskowe ik i kt. Spośród 14 wypadków występowania ( w grupie spółgłoskowej aż 10 razy była notowana grupa lk w śródgłosie (grupy odwróconej kt brak)¹⁶. W śródgłosie także jeden z członów „grupy dźwiękowej”, mianowicie /, pojawia się często, co daje w konsekwencji wymagane przy stosowaniu JV reguły Trubieckicgo pary wyrazów typu: lotu ’ts.’ — tutka 'kaczka'.

Istnieją podstawy, aby twierdzić, że w systemie wymawianiowym chłopca w okresie wcześniejszym głoski i i k były istotnie tylko wariantami kombina-torycznymi jednego fonemu, zwartego językowego, który tworzył opozycję z wargowym p. Wariantywność kombinatoryczna statystycznie przeważa jeszcze w okresie pierwszego badania. Jej przełamanie obserwujemy w niewielkim procencie przykładów — przy 114 %, przy k tylko 6%. Mamy tu do czynienia z ewolucją systemu wymawianiowego chłopca. Można na podstawie tych obserwacji wnosić, żc niebawem w tym zakresie obserwować będziemy wyraźne zmiany. Tak też istotnie było. W następnych badaniach zaobserwowano wyraźny postęp w repartycji t ik.

W językoznawczej literaturze z zakresu rozwoju wymowy dziecka zwrócono już uwagę na możliwość występowania t ik w charakterze wariantć .v kombi-natorycznych. Przykładowo przytoczę najbardziej charakterystyczną wypo-

173

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0003 •S badana pod względem składu chemicznego ze szczególnym zwróceniem uwagi na zawartość cu
Klasyfikacja sprzętu Wprowadzenie do instrukcji obsługi KLASYFIKACJA SPRZĘTU Pod względem stopnia
54 (248) § 64. Upodobnienie między wyrazowe pod względem stopnia rozwarcia ^Upodobnienie pod względe
klstidwa253 494 L. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN nych mitycznych tworów i przyrodzonych zjawisk
• Usługi różnią się od siebie pod względem stopnia wymienionych wcześniej cech - mogą niektórych nie
Węgiel kamienny ** zawiera 71-91% C * barwa czarna « pod względem stopnia uwęglenia jest pomiędzy wę
skanuj0003 •S badana pod względem składu chemicznego ze szczególnym zwróceniem uwagi na zawartość cu
DSC00670 lywt organizmy nigdy nie pozostają w równowadze, pod względem stopnia uporządkowanie, z ota
Pod względem posiadacza wagony towarowe dzieli się na: 1-    wagony należące do PKP 2
Pod względem rasowości logika antysemitów już więcej niż dziwna, przypomina ona żywo murzynów zSt.
Wstęp Różne traktowanie pod względem prawnym podmiotów działających na tym samym rynku prowadzi do
27487 IMGP0213 jAnaliza konstrukcji pod względem łatwości: montażu! zawiera w sobie dwa główne kroki
skanuj0131 252 Słowotwórstwo dalsze wyrównanie tych dwu przyimków pod względem dźwięczności doprowad
skanuj0010 Egzamin ze statystyki Zadanie. J.v W grudniu 2005 roku zbadano 200 losowo wybranych praco

więcej podobnych podstron