po

Sn

zjief

hyuK

Nd

iii

MDttd

warstwa mieszania --60-200 (Mi—

^te HM.Pl głęboki ocean    ly

do 1500 lat / ’

i

Odpływ

l-5 lata ' -bar (tt^Pa)

7-

III

IB

M

gleba fr-20 dni wody gruntowe 10-10⁴ lat

r:

O 20°C

Ryt 8'- System klimatyczny według Flohna. Subsystemy, ich wzajemne oddziaływania i skala czasowa zmian; /{-promieniowanie, //-ciepło, E - parowanie, P- wymiana masy, M- impulsy tarcia. T„ T. - profile temperatury w atmosferze i oceanie, te - termoklina, py - pyknoklina

agach klimatu) odbijają się nie tylko regularne zmiany, związane z cyklem dobowym I {rocznym insolacji, ale także szum - nieregularne fluktuacje, stanowiące wyraz „parnię-; ci” minionych stanów systemu, zwłaszcza jego zaburzeń. W ten sposób tłumaczy się nie-I regularne wahania, występujące w ramach tego samego, zrównoważonego i dynamicz-[ nego systemu, funkcjonującego w niezmiennych warunkach wejściowych.

I Fizycznie uwarunkowane wzajemne zależności i współoddziaływania między skład-l sikami systemu są sprzężeniami zwrotnymi. Składnik wysyłający impuls (sygnał) podlega oddziaływaniu odpowiedzi, tj. impulsu zwracanego jako reakcja innego składnika Isystemu na impuls pierwotny. W istocie cały system klimatyczny obejmuje rozbudowa-! na struktura sprzężeń zwrotnych.

H Współzależność między temperaturą i pokrywą śnieżną (zob. rozdz. 7.10) repre-I jentuje typowe sprzężenie zwrotne w systemie klimatycznym. Jest to sprzężenie dodatnie, bowiem wskutek odpowiedzi na impuls dany sygnał ulega wzmocnieniu, czyli w wyniku określonej zmiany temperatury, np. oziębiania, zmiana podlega dalszemu rozwojowi w tym samym kierunku. Istotnie, oziębienie warunkuje powstanie pokrywy śnieżnej, ta natomiast - wskutek wysokiego albeda i ograniczenia pochłaniania insolacji -sprzyja dalszemu spadkowi temperatury.

i Ujemne sprzężenia zwrotne powodują likwidację powstających zmian, zapewniają Iwrzymywanie się systemu w mniej więcej stałym stanie - utrzymują równowagę systemu. Przykładem takiego sprzężenia są współoddziaływania insolagi, temperatury, parowania, konwekcji i zachmurzenia. Insolaga powoduje ogrzanie podłoża atmosfery, parowanie, konwekcję i kondensację pary wodnej. Powstające chmury ograniczają inso-d system^ I ^lac^ Reakcja wpływa tu negatywnie na pierwotny sygnał (rys. 8.2).

I ' System zachowuje dynamiczną równowagę, w której zasadniczą rolę odgrywają me-Poniżmy regulacyjne w rodzaju opisanych sprzężeń zwrotnych, przeciwstawiające się I *totkom regularnych i nieregularnych impulsów, zaburzających stagonamy stan syste-_etnjcb0ł | Możliwości działania tych mechanizmów są oczywiście ograniczone; istnieje pewien

ueciephJ mejoi osfeiy. pemzdetend

•amelrowf gę w szeRfl

iejszen elaga),iM i', zwinęła Jeżnośćlef