wstęp do teorii polityki img 126

134

zagadnień technicznych, ekologicznych czy naukowych z którymi państwo nie jest w stanie sobie samo poradzić lub które dotyczą „globalnych dóbr wspólnych”. Istnieją też normy> ustanawiające ramy polityczne: dotyczą one między innymi zasad użycia siły, nawiązywania sojuszy, „reguł gry” między wielkimi mocarstwami®. Istnienie prawa międzynarodowego zwiększa przewidywalność środowiska międzynarodowego i ułatwia działanie państwa w tym środowisku.

Prawo międzynarodowe można uznać za jeden z elementów rozrastającej się struktury różnego rodzaju instytucji międzynarodowych, które ułatwiają współpracę, służą za arenę prowadzenia negocjacji i wypracowywania kompromisów', umożliwiają rozwiązywanie sporów i zapobieganie rodzeniu się nowych konfliktów⁷⁰. Za Robertem O. Keohancm można wyróżnić trzy lbrmy międzynarodowych instytucji, których wytworzenie jest skutkiem celowych działań państwa, zmierzających do „zmniejszenia kosztów transakcji, ułatwienia przepływu infonnacji i zapewnienia trwałości międzynarodowych porozumień”. Są to organizacje międzyrządowe i pozarządowe: reżimy międzynarodowe, czyli „układy zewnętrznych Iub ukrytych zasad, norm, reguł i procedur decyzyjnych, wokół których zbiegąjąsię oczekiwania państw w danej sferze stosunków międzynarodowych” (np. reżim prawa morza, reżim porozumień rozbrojeniowych), oraz konwencje, czyli instytucje nieformalne, wyposażone w dorozumiane reguły (taką konwencją był np. tradycyjny immunitet dyplomatyczny, zanim zoslał w latach sześćdziesiątych uregulowany w dwóch międzynarodowych traktalach; konwencjąjcst również reguła wzajemności w stosunkach międzynarodowych).

Właściwe realizowanie funkcji negocjacyjno-organizaiorskiejjesl ściśle uzależnione od kompetencji służby zagranicznej, szczególnie w czasach, gdy negocjacje, w większymstopniuniżkiedykolwiek, sąprzedłużeniem wewnątrzpaństwowego procesu politycznego. Jak pisał Hans Morgenthau, negocjacje powinny znajdować się w rękach profesjonalistów, którzy będą potrafili ustrzec politykę państwa przed ignorancją, amatorszczyzną, brakiem wyważonej oceny zagrożeń i szans, krótkowzrocz-

^M Stanley Hoffmann, „International Systems and International Law”, World Pnlitics, VoJ. 14, 196!, [cyt. za:] Gordon C. Sehloming, Power and Principle in Internationa! Affairs, New York: Harcourt Brace Jovanovich, Publishers 1990, s. 629. Zob. także Hedley Buli. „Society and Anarchy in International Relations”, [w:] Herbert Buttcriield, Martin Wight, Dipłomatic lm-estigation. Essays in Theory of International PoIitics_t London: George Allen Sc Unwin Lid. 1966, s. 35-50 oraz i. Craig Barker, International Imw and International Rełations: International Relations for the 21* Century_yLondon Sc New York: Continuum 2000.

⁷⁰ Robert Keobanc definiuje instytucję jako stałe i wewnętrznie powiązane układy norm formalnych i nieformalnych, które przypi sują.sposoby zachowania, nakładają ograniczenia na działalność i kształtują oczekiwania. Zob, Robert O. Keohane, International Institutions and State Power: Essays m International Relations Theory, San Francisco & London: Westvicw Press, Boulder 1989, s. 2 • 7. Jak zawvażająAxcłrod i Kcohane, reżimy zmniejszają koszty transakcji 3 dostarczają informacji uczestnikom, co sprawia, że zredukowana zostaje niepewność działania. 7x>b. Robert Axelrod, Robert O. Keohanc, „ Achieving coope* ration underanarchy” [w:J Charles W. Kegley, Jr., JBugene R. Wittkopf (red.), The Global Agenda. Issues andPerspectivcs, New York: McGraw-Hill, Inc. 1992, s. 216-222.