wstęp do teorii polityki img 176

166

na określenie dwóch supcrpotęg przyjęło się używać terminu mocarstwa uniwersalne (unłverse - wszechświat). Warto nadmienić, że pojęcie supermocarstw-o zaczęło funkcjonować w latach po II wojnie światowej i akcentowało posiadanie ogromnego potencjału wojskowego przez dwa państwa - Stany Zjednoczone i Związek Radziecki. Nagromadzone przez te kraje siły militarne w znaczący sposób przewyższały możliwości wojskowe innych państw', tym bardziej, że supermocarstwa mają zdolność produkcji, a zatem i ewentualnego wykorzystania broni atomowej. Patrząc z. tej perspektywy, można stwierdzić, że mocarstwa uniwersalne będące jednocześnie mocarstwami atomowymi mogły decydować nie tylko o losach wojny i pokoju, ale o przyszłości całego świata.

Państwami o znacznie mniejszym zasięgu oddziaływań w porównaniu z mocarstwami globalnymi są mocarstwa regionalne, które w sposób znaczący wybijają się swym potencjałem i działaniem w danym regionie. Ich możliwości gospodarcze, polityczne i militarne nie wyslarcząjąjcdnak do osiągnięcia statusu mocarstwa globalnego. Do mocarstw regionalnych można zaliczyć np. Japonię i Francję, która stara się również w ramach Unii Europejskiej pokazać swe możliwości i zdolności do mocarstw owego przewodzenia Europie. Działalność państw przynależnych do grupy mocarstw regionalnych charakteryzuje się aktywną polityką w danym obszarze zmierzającą do realizacji ich mocarstwowych celów' zakreślonych jednak na o wiele mniejszą skalę w porównaniu z mocarstwami światowymi.

Mocarstwa subregionalnc (lokalne) charakteryzuje natomiast efektywne działanie w skali subregionu. Za mocarstwo tego typu niektórzy uważają np. Polskę,której władze próbują aktywnie działać na arenie Europy Środkowej i Wschodniej, a w ostatnim okresie również w Iraku^s.

Oprócz wspomnianych wyżej typów’ mocarstw w praktyce życia międzynarodowego oraz w literaturze przedmiotu występująrównieżinne ich rodzaje. Mowa tu o mocarstwach opiekuńczych, formalnych, faktycznych i selektywnych.

Zdaniem Janusza Stefanowicza do tych ostatnich zalicza się państwa wielkie lub duże, które nic mogą aspirować do rangi najwyższej, przede wszystkim z powodu niedostatecznego potencjału militarnego, lecz także z innych przyczyn politycznych, ogólnogospodarczych - natomiast w określonej dziedzinie (kulturze, gospodarce) lub na określonym obszarze odgrywają - lub starają się odgryw'ać - rolę kierowniczą i wyraźnie wybijają się z ogólniejszego zbioru państw średnich’.

Do tego grona można zaliczyć Japonię oraz Niemcy prowadzące ożywioną działalność w sferze przemysłowo-handlowej. Za mocarstwa selektywne w wymiarze surowcowym można uznać również państwa grupy OPEC.

⁽„Nic ma sensu dalej powtarzać, że Polska stara się o rolę mocarstwa regionalnego, gdyż Polska już jest Tym mocarstwem. Wielu Czechów nie może w to jeszcze uwierzyć". Zob. Tomaś Nćmećek, „Polska — nowe mocarstwo”, Rtsspekl, 2 czerwca 2003.

’ Michał Dobraczyński, JanuszStefonovńcz,Politylcazagraniczna, Warszawa: PWN iytt4,s. IOS-