Rozdział 3
mierząc ich, znajdowali, iż rzeczywiście często dochodzą 6 stóp 4 cali, a średnia miara ich wzrostu wynosi około 5 stóp 11 cali, trzy lub cztery cale więcej, niż przeciętnego anglika. Najniżsi ludzie są buszmani i plemiona im pokrewne. Afryki południowej z wysokością średnią, przechodzącą zaledwie 4 stopy 6 cali. Różnicą między najwyższemi a najniższemi rasami ludzkiemi objawia się na powyższym rysunku, gdzie patagończyk stoi obok buszmana, którego głowa zaledwie dosięga mu do piersi. Tak więc najwyższa rasa jest mniej, niż o ćwierć wyższa od najniższej — fakt. który dziwi zapewne tych, co nie robili pomiarów. Uderzony wrażenieti takiej różnicy wzrostu, ktoś mógłby wytworzyć sobie przesadzone pojęcie o jej wielkości, która rzeczywiście jest małą w porównaniu z nierównością rozmiarów między rozmaitemi rasami innych gatunków zwierząt — jak między pieskiem pokojowym a brytanem, pony szkockim a koniem pociągowym. W ogóle wzrost kobiecy w jakiejkolwiek rasie można przyjąć jako niższy około 1/16 od męzkiego, W Anglji tedy mężczyzna, mający 5 st. 8 c., a kobieta 5 st. 4 c., wyglądają na zwykłą, dobrze dobraną parę.
Hy». 8. Patagończyk i btlszman.
Nietylko wzrost, ale wymiary dała różnią się u ludzi rozmaitych ras. Baczyflj należy, ażeby nie mieszać rzeczywistych różnic rasowych ze zmianami, wytworZCT nerni przez wczesne ćwiczenia jednostki lub nawyknienla życiowe, jak np. nogi łukowate masztalerzów i jeszcze bardziej zgięte nogi indjan Kolumbjl brytahskiej,. któr/y nabywają tego zbezksZlalcenia, siedząc nieustannie skurczeni w swych łodziach, Miara obwodu piersi człowieka zależy w znacznej części od kierunku jego •ycta, jak róWrlież długości fąk i nóg, która nie jest nawet ta sama u żołnierzy
i majtków. Istnieją jednak pewne odrębności odziedziczone i oznaczające rasy róż ne. I tak, są plemiona z długiemi i krótkiemi kończynami. Murzyn afrykański odznacza się długością rąk i nóg, indjanin aymara z Peru — krótkością Przypuściwszy, że średni anglik, zmieniłby swą budowę na murzyńską, potrzebowałby 2 cale więcej dla rąk, a 1 cal dla nóg; natomiast, sprowadzony do rozmiarów ayrrara, musiałby mieć ręce skrócone o pół cala, a nogi o 1 cal ich długości obecnej. Db dostrzeżenia tych różnic pouczającym jest ponowne przyjrzenie się szkieletom rredp i człowieka (rys. 5). W postawie wyprostowanej i opuściwszy na dół rękę. gibbon może palcem środkowym dotknąć stóp, orangutang — kostki, szympans — kolana. podczas, gdy człowiek dosięgnie tylko częściowo swego uda. Tu jednakże, zdaje się, zachodzą rzeczywiste różnice między rasami ludzkiemi. Żołnierze murzyńscy, stojąc podczas mustry, trzymają koniec palca środkowego o cal lub dwa bliżej kolana, aniżeli biali, a widziano nawet takich, którzy dotykali jabłka kolanowego. Takie różnice wszakże są mniej godne uwagi, niż ogólna odpowiedniość wymiarów ciała jakiegoś wzoru siły i piękności do jakiejkolwiek rasy taki model należy. Nawet wprawni znawcy nieraz zapominali o drobnych odcieniach typu rasowego i sądzili o kształtach atlety tak, jak gdyby one były wszędzie jednakie Benjamin Nest, malarz amerykański, przybywszy do Rzymu i zobaczywszy Apo-llona Belwederskiego, zawołał: „To młody wojownik mohawków”. Najzupełniej to samo mówiono o wymiarach atletów zuluskich. Jeżeli wszakże należycie wybrane fotografje kafrów porównamy ze wzorem klasycznym, takim, jak Apollo, zauważymy, że kadłub afrykanina ma pewną prostość w bokach, że mu brak tego wgięria, które daje kibici gibkość, oraz tego rozszerzenia poniżej, które nadaje szerokość biodrom — a to są dwa punkty, najbardziej zasługujące na uwagę we wzorach klasycznych, które nasi malarze uznają za ideał piękności męzkiej. Z porównań tego rodzaju możemy otrzymać pouczające wskazówki dla odróżnienia normalnych typów rasowych. Uznając wszakże istnienie takich odmian w budowie ludzi rozmaitych ras, winniśmy znowu zaznaczyć, że one są nader słabe w porównaniu z różnicami członków u rozmaitych rodzajów zwierząt niższych.
średnioglowa; c) samojeda, wskaźnik 85, króikoglowa.
Jednym z najpierwszych pytań przy poiownywamu ras jest to ca *»**• którzy tak dalece różnią się umysłowo, jak plemiona dzikie | nai\xty lAwewoiwisw