img097 (16)
występować twierdzenia sprzeczne. Twierdzenia zawarte w hipotezie nie powinny być także sprzeczne ze znanymi faktami lub twierdzeniami wcześniej udowodnionymi.
Zupełność hipotezy przejawia się w tym, że wyjaśnia ona całokształt faktów, których dotyczy. Wartość hipotezy jest tym większa, im szerszy byw a jej zakres, czyli do im większej liczby faktów można ją odnieść.
Jedną z właściwości poprawnie sformułowanej hipotezy stanowi jej rozstrzygalność. Polega ona na tym, że istnieje możliwość empirycznego sprawdzenia, czy twierdzenie zawarte w hipotezie jest prawdziwe lub też które z możliwych rozwiązań problemu należy uznać za poprawne.
Hipotezy umożliwiają przewidywanie przebiegu danej formy zachowania się w określonych warunkach. Przewidywania te pozwalają zazwyczaj na określenie jedynie statystycznego prawdopodobieństwa zaistnienia pewnych faktów. Jak zaznacza S. Nowak, „większość naszych hipotez ma charakter statystyczny, co oznacza, iż nie przesądzają jednoznacznie o własnościach czy zachowaniach każdego człowieka, lecz mówią coś
0 częstościach względnych, o statystycznych zależnościach między cechami czy zachowaniami ludzi, przy czym zależności te ważne są bądź dla pewnych szerszych zbiorowości, bądź też formułowane jako tezy uniwersalne.”1
Formułując hipotezę określamy zależność badanej formy zachowania się od czynników spełniających funkcję zmiennej niezależnej lub pośredniczącej. Posługujemy się przy tym rozumowaniem dedukcyjnym przewidując konsekwencje oddziaływania tych zmiennych na zachowanie się.
Z rozumowaniem dedukcyjnym w jego „czystej” formie spotykamy się w naukach matematycznych oraz logice. W naukach tych przyjmowany jest apriorycznie, bez dowodu określony zbiór pojęć pierwotnych
1 aksjomatów tworzących teorię. Wyprowadza się z nich, za pomocą rozumowania dedukcyjnego, tzw. pojęcia wtórne oraz określone twierdzenia. Każde z nich wymaga udowodnienia w oparciu o przyjęty system pojęć pierwotnych i aksjomatów oraz twierdzenia wcześniej sprawdzone. Kryterium prawdziwości udowodnionych twierdzeń jest wtedy logiczno--formalna poprawność rozumowania, bez korzystania z danych empirycznych.
W naukach empirycznych rozumowanie dedukcyjne znajduje również zastosowania przy tworzeniu i weryfikacji hipotez, w innej jednak formie niż w naukach formalnych. Model badań empirycznych, opartych na określonej hipotezie, można przedstawić, jak na rycinie 4.
Ryc. 4. Model badań empirycznych opartych na hipotezie ,
Zgodnie z przedstawionym wyżej modelem, w naukach empirycznych podstawą wypracowania hipotezy powinno być wstępne poznanie faktów występujących w danej dziedzinie rzeczywistości W badaniach dotyczących zachowania się obserwacja pozwala poznać określony’rodzaj występujących w nim faktów za pośrednictwem badań sondażowych lub w wyniku kontaktu z nimi nawiązanego przez obserwatora w ramach działalności wychowawczej lub innych form praktycznego działania. Przejście od zaobserwowanych faktów do hipotezy dokonuje się na drodze rozumowania indukcyjnego. W odróżnieniu od nauk formalnych hipoteza nic wynika więc z apriorycznie przyjętych pojęć pierwotnych i aksjomatów, lecz z kontaktu z rzeczywistością oraz jej wstępnego poznania. Po przeprowadzeniu badań dokonujemy weryfikacji hipotezy, zaś po stwierdzeniu jej prawdziwości możemy ją wj'korzystać w praktyce.
5. Zmienne i ich definiowanie
Głównym celem badań naukowych jest wykrycie zależności i związków przyczynow'ych zachodzących między badanymi zjawiskami. Zjawiska te określamy mianem zmiennych. Zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność, częstość występowania może ulegać zmianom w zależności od różnorodnych okoliczności. W ujęciu Wincentego Okonia zmienna to „czynnik przybierający różne wartości w badanym zbiorze
W zależności od przyjmowanych kryteriów' podziału można w'yodręb-nić różne zmienne występujące w badaniach psychologicznych. Uwzględniając rodzaj zjawisk spełniających funkcję zmiennych, wyróżniamy zmienne środowiskowe, osobowościowe i behawioralne. Zmienne środowiskowe, czyli sytuacyjne, to zjawiska zachodzące poza organizmem, w środowisku społecznym lub biologicznym. Mogą nimi być poszczególne podniety, sytuacje lub warunki środowiskowe. Funkcję zmiennej osobowościowej spełniają składniki osobowości przyjmowane w oparciu na określonej 2
13 — Obserwacje psychologiczne dzieci i młodzieży 193
S. Nowak: Metodologia badań socjologicznych, jw., s. 310.
W. Okoń: Słownik pedagogiczny. Warszawa 1975, PWN, s. 351.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DSC00157 (16) Wskaźniki jakości wody Organoleptyczne smak i zapach Woda powinna być bez smaku i zapa
Laboratorium Metrologii Zgodnie z zaleceniem zawartym w przewodniku niepewność powinna być obliczana
DSC03092 WITAMINA D, Ca, P, KRZYWICA, OSTEOD YSTROFIA Zawartość wapnia w dawce nie powinna być mniej
50017 skanuj0010 (338) 16 i małego brata. Wieźli wszystkich na Bełżec. Nie wiem skąd ludzie wiedziel
Fesnak. Treningi, Szkolenia.Z/L7fe? 16 Akcja posiada swoją wartość nominalną (która nie może być
Zawartość węglowodanów w diecie sportowców nie powinna być mniejsza niż 55% całkowitej ilości
Klauzule zawarte w umowie o pracę powinny być sformułowane w sposób jasny i precyzyjny, o czym mówi
img016 16 Oowód twierdzenia 1.3 został więc zakończony. Definicja 1.5. Zbiór ACZ nazywamy zbiorem og
img097 97 czas z twierdzenia 7.3 wynika. że istnieje teka stała C> O, że Q(h)>Clhl2 dla h€Rn.
więcej podobnych podstron