IMG301

PIERWIASTKI ONEJRYCZNE

Świat secesji jest nie tylko światem, w którym wszystko płynie, ale również światem, w którym jedne rzeczy przemieniają się w inne, całkowicie od nich różne: tak jak to się dzieje w marzeniach sennych lub baśniach.

Czasem ma to charakter zabawnego pomysłu, dowcipu, żartu: w plakacie Henri Dumonta z Yvette Guilbert tren sukni przechodzi w ogon kota (1900, Nowy Jork, Museum of Modem Art).

Kiedy indziej natomiast przemiana jednego przedmiotu w drugi wytwarza atmosferę dziwności i niezwykłości, przypomina metamorfozy, zachodzące w widziadłach sennych, ma charakter „onejryczny”¹. Ze strug krwi Johanana, w jednej z ilustracji Beardsleya do „Salome”, wykwitają lilie* W jednej z winiet Okunia (okładka „Chimery”, 1902) z płomieni wyłania się postać kobieca, której dłonie przechodzą znów w płomienie. W innej - długie włosy kobiety, grającej na cytrze, rozwidlają się, stają się zarówno strunami cytry jak brzegami jeziora lub rzeki („Chimera”, t. VI, s. 4). W Biegasa posągu Wagnera (przed 1906) struny harfy przechodzą w głowy ludzkie.

Niekiedy pewna część sprzętu czy też naczynia przybiera kształty roślinne lub zwierzęce, podlega bio-morfizacji. W grzebieniu z rogu, emalii i pereł, wykonanym przez Maison Vever, zęby i grzbiet grzebienia przechodzą w łodygę i liście jemioły (ok. 1900, Hamburg, Museum fur Kunst und Gewerbe). W wazonach Gallego wylew naczynia przemienia się nieraz w koronę kwiatu. W jednym z foteli Endella spojenia mebla stają się szponami i kolanami (1899, Stamberg, kolekcja S. Wichmanna)².

Kiedy indziej, jak w erotycznych fantazjach sennych, nagie postacie kobiece wyłaniają się z fasady budowli, z powierzchni wazonu, popielniczki lub kałamarza. W rzeźbie secesyjnej, w posągach Rodina, Wacława Szymanowskiego, Stanisława Ostrowskiego postacie, głowy, nawet ręce wynurzają się często z głazu, z nie obrobionej bryły marmuru lub gipsu. To, co żywe, organiczne, ukształtowane, wyłania się tutaj jak w jakimś marzeniu sennym, z tego, co martwe, nieorganiczne, bezkształtne.

Charakter zbitki sennej ma twór fantastyczny Endella na fasadzie „Atelier Elvira” w Monachium. Pewien krytyk scharakteryzował w sposób następujący świat, w którym rozgrywa się akcja „Sklepów cynamonowych” Brunona Schulza: „Jak we śnie nie obowiązują w nim zasady tożsamości ani sprzecz-ności: przedmioty mogą równocześnie być i nie być sobą: pokój [...] okazuje się właściwie lasem, las -właściwie pociągiem” (Artur Sandauer)³. Stosuje się to również do świata, z jakim mamy do czynienia w niektórych dziełach secesyjnych.

Secesja nie była oczywiście pierwszą sztuką, która czerpała natchnienie z marzeń sennych. W reliefach kapiteli romańskich, w iluminacjach późnogotyckich, w poliptykach Hieronymusa Boscha, w malowidłach ściennych i akwafortach Goyi, w obrazach Fussliego, w winietach Blake’a, w ilustracjach Grandvil-le’a lub Johna Tenniela, w litografiach Odilon Redona roi się od postaci fantastycznych lub groteskowych - dziwotworów, maszkar, larw i straszydeł, wywodzących się niewątpliwie ze świata mar i widziadeł sennych. Ale postacie te są przedstawione tak jak postacie ze świata jawy. Natomiast w dziełach artystów secesyjnych mamy nie tylko postacie nie spotykane w świecie jawy, ale nadto właściwe marzeniom sennym przepływanie jednych przedmiotów w drugie lub zbijanie się ich razem w pewną niezwykłą całość. Secesja i w szczególności jej pierwiastki onejryczne stały się jednym z punktów wyjścia nadrealizmu⁴. Nie jest to przypadek, że jeden z czołowych przedstawicieli nadrealizmu, Salvador Dali, jako jeden z pierwszych podjął, w okresie międzywojennym, rehabilitację secesji i że w secesji, zwłaszcza w architekturze Gaudiego i jej dekoracji rzeźbiarskiej, podkreślał silnie jej charakter onejryczny. „Żadnemu wysiłkowi zbiorowemu - pisał w 1930 r. - nie udało się stworzyć tak czystego i tak niepokojącego świata marzenia jak [...] budowlom secesyjnym    Następnie zaś w 1933 r.: „Przedmioty zdobione w

stylu secesyjnym objawiają nam w sposób jak najbardziej materialny utrzymywanie się marzenia sennego poprzez rzeczywistość jawy”⁶.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
img3 fCypripedium calceolus (Obuwik pospolity) rodzina: Orchidaceae, Storczykowate pochodzenie: Euro
img3 Topola (fopułus L.)- rodzaj drzew z rodziny wierzbowatych (Salicaceae Mrb.). Zalicza się do nie
img3 Przewlekłe nawracające zapalenia migdałków: O Występują u dzieci rzadziej, niż to powszechnie
img3 (11) Początkowa baza danych Po instalacji PostgreSQL należy zadbać o utworzenie bazy danych. W
img3 (12) Język SQL rodzaje poleceń Język manipulowania danymi (DML): składa się z poleceń wstawiani
IMG3 (2) ■ -3 £ 1 C-sLa y t .; .
img3 (4) HTML HTML: Skrót od „HyperText Maikup Laiiguage” Powstał w 1990r. Autorem HTML jest Tim Bem
IMG3 10. Ćwiczenia kształcące percepcję wzrokowo-słuchową w oparciu o materiał wyrazowo-zdaniowy - ć
IMG3 35 spojlowanie programu robinsonowie Z jednej strony historia Robinsonowie: Amazonia skończyła
IMG3 SOWA I KOSMOSDostała teleskop wczoraj sowa, Dziś w kosmos lecieć jest gotowa. Pokoloruj: sowę,
IMG3 H ^NHFSKp* H HHNT^ Kg H fcH
IMG3 50 Postępowanie z próbkami 50 Postępowanie z próbkami Wskazania • Badanie parazytologiczne i
IMG3 Jeżyk Tuptuś Jeżyk Tuptuś idzie na spacer. Dorysowując igiełki Tuptusiowi, wypowiadaj wyraźnie
IMG3 - z literą c w środku: - z literą s w środku: - z dwuznakiem sz w środku: - z dwuznakiem cz w ś
IMG3 Stefan Sawicki 358 w niej często fakty i zdarzenia. To. co istotne, przejawia się •.pomiędzy*
IMG3 9/2 BPACfIBTblC rPABMPOBKOH TpaBHpoBKa no.TBonaeT nonyHHTb neT-KHe my6oKHC ahhhh Ha Korne. BHan
IMG3 ba zrobić dziurki lub założyć pętelki Rozpiera się je, wkładając w te otwory końce innej tyczki
IMG3 DNA bliskiej śmierci dodała mu odwagi, zgłosił się więc na ochotnika do eksperymentu, który, ja

więcej podobnych podstron