IMG88

Zbigniew Bukowski

lolskiej literaturze tendencje do przesuwania ich datowania już na schyłek C, nie zostały dotąd uzasadnione. W moim odczuciu wiąże się to przede ;ystkim z próbami wypracowania nowego systemu chronologicznego dla n w dorzeczu Odry i Warty oraz uściślenia datowania absolutnego wyróż-nych okresów i podokresów; powrócę do tego jeszcze poniżej.

Wspomniany postęp w rozwoju był bez wątpienia stymulowany czynni-ni zwłaszcza ekonomicznymi, stanowiącymi konsekwencję wspomnianej miany. Znalazło to odbicie nie tylko w poważnym wzroście bazy gospodar-j, wykształceniu się licznych i prężnych skupisk osadniczych o znacznej tości zaludnienia (w tym zwłaszcza skoncentrowanych w najbliższych •licach osiedli obronnych), ale również i w'"sferze kultury materialnej uchowej, sztuki oraz struktury społecznej, jakkolwiek w obręb e tej ostat-j proces zróżnicowania wewnętrznego nie przybrał tak rozwiniętych form, ikimi współcześnie spotykamy się w obrębie osadnictwa kultur kalender-•skiej, horakowskiej oraz bylańskiej.

Zapewne z kierunku zachodniego (krąg wczesnoceltycki) liczyć się należy orzejęciem i upowszechnieniem przez tamtejsze osadnictwo „łużyckie” in. ceramiki malowanej¹** oraz innych elementów z zakresu ozdób, na-dzi i uzbrojenia metalowego, a prawdopodobnie i niektórych elementów •rzeniowych. Najpćwniej w ścisłym powiązaniu ze wspomnianymi szlakami idlowymi pozostawało rozszerzenie się znajomości żelaza w obrębie kultury yckiej i jego obróbki w miejscowych warsztatach od początku HaC₁, cho-ż z pierwszymi importami żelaznymi na tym obszarze liczyć się już należy SaB,¹*⁴. W odniesieniu jednak do tego ostatniego procesu widziałbym przede eystkim istotną rolę kierunku południowego, tj. oddziaływań z obrębu śro-nriska „iliryjakiego”. Również z tym kierunkiem wpływów oraz w kontekście ■ystencji „szlaku bursztynowego” wiązałbym rozpowszechnienie się osiedli tonnych w dorzeczu Odry, choć pierwsze z tych obiektów z obrębu Śląska¹²⁶ bowane są tam już na V EB. Mam tu na myśli nie ideę ich pochodzenia, lecz tede wszystkim ioh funkcję.

Jeśli trafne są spostrzeżenia dotyczące rozmiarów oraz kierunków tej miany z południowymi obszarami, a rysują się one w świetle importów¹²⁶ tnych elementów kulturowych, to przyjąć należy dwie jego fazy:

I — datowana jest na HaC, wykazując powiązania przede wszystkim obszarami wschodniohalsztackimi. Wpływy te dostrzegalne są głównie obrębie osadnictwa Wyżyny Głubczyckiej, grupy śląskiej oraz skupiska iftchiKiniej Wielkopolsce¹*⁷. Znaleziska obejmują przede wszystkim wytwory

*** Z. Bukowski 1989, s. 137 i n.; W. Hen.se 1 1973, s. 171, który jednak przyjmuje •tny udział „imigrantów ułiryjskicht” w jej rozpowszechnieniu w dorzeczu Odry.

^IM Zob. Z. Bukowski 1981, passim, gdzie szczegółowo przedstawione to zagadnienie szerokim, środkowoeuropejskim tle porównawczym.

*•* Np. Łubowice kolo Rafliborza, zob. J. Chochorowski 1977, a. 107 i u., czy obu u typu oaiedla s Wrocławia-Oaobowic, zob. B. Oediga 1970, puent in. i *** PKP 1879, s. 286 ryo. 172 — mapa importów halsztackich na ziemiuoh polskich.

63

luksusowe (broń, naczynia), a także wyroby żelazne (w tym zwłaszcza płaskie siekierki z bocznymi wyrostkami) oraz surowiec żelazny, przetwarzany na miejscu;

II — datowana jest od HaC/D do LtA. W jej ramach, obok wytworów tzw. wschodniohalsztackich pojawiają się stosunkowo liczne importy tzw. italskie. Objęte tą wymianą zostały wówczas przede wszystkim obszary Saksonii, Dolnych Łużyc, dorzecze Warty i Prosny oraz wschodnia Wielkopolska i Kujawy, zaś na północy również i Pomorze¹*⁸. W fazie tej powszechne są przede wszystkim drobne ozdoby brązowe (głównie zapinki), paciorki szklane, muszle Kauri, przy zdecydowanie mniejszej liczbie wytworów luksusowych.

Wyraźna zmiana-kierunku wymiany (i oddziaływań kulturowych) uzależniona była m. in. od wydarzeń, mających miejsce u schyłku HaC i w ciągu HaD w dcrzeczu środkowego Dunaju oraz we wschodniej części Kotliny Karpackiej, o czym będzie jeszcze mowa w związku z kwestią tzw. scytyjską.

Przedstawiony w pewnym sensie tradycyjny podział wymaga jednak pewnych uzupełnień. Wydaje się, iż mimo postulowanego przerwania kontaktów handlowych z obszarami wschodnioalpejskimi w HaD, rozwijały się one w dalszym ciągu, chociaż ich charakter wykazuje wyraźną zmianę. M. in. właśnie z kontaktami z tą strefą wiązałbym napływ na ziemie polskie, zwłaszcza w obręb Pomorza Gdańskiego¹** dużej ilości szklanych paciorków oraz rozlicznych drobnych ozdób brązowych f-bimetalicznych, najpewniej nie sprowadzanych z północnej Italii, jak to tradycyjnie przyjęto w literaturze, lecz ze środowiska ,,i iryjskiego” z obszaru dzisiejszej Jugosławii. Kwestia ta wymaga szerszych studiów porównawczych, lecz na korzyść mego przypuszczenia zdają się wskazywać opracowania różnych kategorii zabytków europejskich, publikowane aktualnie w wielotomowej serii „Prahistorische Bronze-fiinde”.

Postulowane południowe oddziaływania w różnych dziedzinach kultury, gospodarki, sztuki czy' wierzeń, wydają się znacznie szersze, niż to nam się rysuje w świetle dostępnych dziś znalezisk. Liczne zresztą odkrycia z ostatnich lat potwierdzać się zdają to przypuszczenie, jak np. o tym świadczy nekropola w Kietrzu (Opolskie) czy osiedle otwarte z HaB_s-HaD z Grzybian (Legnickie). Przypomnę, że geneza urn domkowych i twarzowych na Pomorzu łączona jest z tego typu oddziaływaniami¹*⁰, zapewne jednak za pośrednictwem pierwszego z wymienionych szlaków. Regiony nad środkową Łabą reprezentują tu etap pośredniczący, a zarazem ich rola wydaje się znacznio ważniejsza dla rozwoju obszarów nad środkową Odrą, Wartą i dla Pomorza, niż potwierdzają to tamtejsze znaleziska z okresu halsztackiego. Fakty te dotyczą jeszcze HaC, gdyż od HaC/D liczyć się już należy z wykształconą formą kultury wschodniopomorskiej. Przypomnę też o hipotezach, lokujących

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG 88 * I Erytrocyt * • S®&,■ Ą,    . v -0
IMG88 • Promocja nowotworowa — utrwalenie się zmian genetycznych w pojedynczych komórkach prow
IMG?88 wala ignorując to, że nie pozostawała w żadnym adekwatnym stosunku do tych
89940 IMG 88 (2) określiły, inwestor powinien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezw go do zapłaty
IMG?88 wala ignorując to, że nie pozostawała w żadnym adekwatnym stosunku do tych
IMG)22 (4) kach może być różna, choć niewątpliwie wspólne są tendencje do znacznego rozszerzania wsk
IMG)22 (4) kach może być różna, choć niewątpliwie wspólne są tendencje do znacznego rozszerzania wsk
IMG)22 (4) kach może być różna, choć niewątpliwie wspólne są tendencje do znacznego rozszerzania wsk
IMG88 - 3 - • O - Mm Jm* iUM “•rW1*** •*!«,    «n<«il t« «... S. Wl >—>11—
IMG#88 MK 1 < >I>S NlirKYCIlalillIHYCIMI ♦    VywMd♦    i
20751 IMG84 Zbigniew Bukowski [26J aaięg jednostek kulturowych środkowej epoki brązu: 1-9 — kultura
IMG78 mĘSBsSm    £SS9SSSSSSB^ Zbigniew Bukowski    [14] antropologicz

więcej podobnych podstron