IMG55 (3)

ASTYMEDUSA 46

ASTYMEDUSA CAcmąiźóoiKia)- jest córką Stcne-losa ( — tab. 31) poślubioną przez Edypa (w niejasnej wersji mitu o Edypie) po śmierci Jokasty. Swych dwóch pasierbów Eteoklesa i Polyncjkcsa oczerniła ona przed ojcem twierdząc, że mu źle życzą. Edyp wówczas przeklął swych dwóch synów. Stąd początek ich waśni.

H5

Schol. in // IV 376.

ATALANTA ('AtoAćwttj) - bohaterka, raz wiązana z cyklem arkadyjskim, raz z mitami beockimi. Niekiedy bowiem jest ona uważana za córkę Jasosa (lub lasjosa), który sam był synem Lykurga i potomkiem Arkasa (matką jego jest więc Klymene. córka Minyasa, króla Orchomenos); raz (np. u Eurypidesa) ojcem Atalanty jest Majnalos. od którego pochodzi nazwa góry Majna-los; raz też (jest to wersja najbardziej rozpowszechniona od czasów Hezjoda) jest ona córką Schojneusa, jednego z synów A ta masa i Temisto (tab. 33). Od imienia Schojneusa pochodzi nazwa miasta beockiego Schoj-RUS.

Ponieważ ojciec jej chciał mieć tylko synów, porzucił małą dziewczynkę zaraz po jej urodzeniu na górze Paitenion. Karmiła ją niedźwiedzica, aż do dnia gdy niespodzianie zjawili się myśliwi, którzy ją przygarnęli i wychowywali. Gdy Atalanta stała się już młodą dziewczyną. nie chciała wyjść za mąż, lecz została panną i zajmowała się, podobnie jak jej patronka Artemida, polowaniem w lasach. Centaury Rojkos i Hylajos usiłowali ją zgwałcić, ale zabiła ich swymi strzałami. Uczestniczyła ona w łowach na dzika kalydońskiego i odegrała w tym polowaniu istotną rolę ( — Meleagcr). W igrzyskach żałobnych, które odbyły się ku czci Peliasa, zdobyła nagrodę w biegach - lub leż nagrodę w zapasach, mając za przeciwnika Peleusa.

Atalanta nic chciała wychodzić za mąż bądź to przez wierność Artemidzie, bądź też dlatego, że wyrocznia zapowiedziała, że jeśli wyjdzie za mąż, zostanie przemieniona w zwierzę. Toteż, aby odstręczyć zalotników, oświadczyła, że poślubi tylko tego mężczyznę, który zdoła pokonać ją w wyścigach. Jeśli zwycięży sama, swego zalotnika zabije. Otóż Atalanta była bardzo lekka i .bardzo szybko biegała. Powiadają, że na początku dawała się nieco wyprzedzić swemu konkurentowi i goniła go uzbrojona we włócznię, którą przebijała go w momencie, gdy się z nim zrównywała. Wielu młodzieńców utraciło w ten sposób życic, gdy niespodziewanie zjawił się nowy zalotnik, zwany raz Hippomenes, syn Mcgareusa, raz znowu Mclanion (lub Milanion), syn Amndamasa, a tym samym stryjeczny brat Atalanty (wg tej wersji mitu, w której Atalanta jest córką lasosa — tab. 26). Ten nowo przybyły kandydat do ręki przyniósł ze sobą złote jabłka, które mu dała Afrodyta. Jabłka te pochodziły albo ze świątyni bogini na Cyprze, albo z ogrodu Hespcryd. W czasie wyścigu, w momencie gdy Atalanta go doganiała, młodzieniec rzucał przed nią, jeden po drugim, złote owoce. Atalanta, zaciekawiona (a może też zakochana w zalotniku i zbyt szczęśliwa, aby się samej oszukiwać) zatrzymała się na chwilę, aby je pozbierać i w ten sposób Mclanion lub Hippomenes, który został zwycięzcą, otrzymał umówioną nagrodę.

Później, w czasie polowania, oboje małżonkowie weszli do świątyni Zeusa (lub też Kybele) i tam oddawali się miłości. Zgorszony tym świętokradziwcm Zeus zamienił oboje w lwy (co tłumaczy się przekonaniem, że Iwy nic łączą się między sobą, lecz z lampar- i tami).

Pokazywano także, w okolicach Epidauru źródło j Atalanty; na polowaniu spragniona Atalanta uderzyła f swym oszczepem w skałę i trysnęło źródło.

Atalanta miała ze swym mężem - lub z Aresem albo 1 też z Mcleagrcm - syna — Partenopajosa, który uczest-niczyi w pierwszej wyprawie przeciwko Tcbom. os .

Apd. Dibl. 18,2; III 9.2; Cali. h Dian. 221 n.; D. S. IV 34; 65; Schol. in M h. Hi 151; por. TGF(Nauck^ł). p. 525 n.; X.Cyn. 1,7;A. R. 1769 n.; Prop. ] 19 n; Ov. Mci. VIII 316n.;X 560 n.; Ars am. II 185 n.; Am. III 2.29 n.; 1 Scrv. in Vcrg. Am. III 113; Paus. III 24.2; V 19. 2; VIII 35. 10; 45.2; 6; 1 Hyg. Fab 70; 99; 173; 174; 185; 244; 270; Acl. VH XIII I; Pałacph. j 14. — Meleagcr.

ATAMAS (AOópaę) — król bcocki, który panował I nad krainą Koronci lub też, wedle niektórych, w j samych Tebach. Jest synem Eola i wnukiem Hellena | ( -* tab. 8). Mit o nim stal się tematem licznych tragedii 1 i był przeładowany złożonymi epizodami, niekiedy I sprzecznymi. Atamas byl trzykrolnic żonaty, i to fl właśnie historia tych małżeństw stanowi pretekst 1 romantycznego rozwinięcia wcześniejszego mitu.

Według wersji najbardziej rozpowszechnionej, która ] niewątpliwie sięga aż Friksosa Eurypidesa (utworu dziś I już zaginionego), Atamas poślubił za pierwszym razem I Nefele, która urodziła mu syna Friksosa i córkę Hellc. I Później wypędził Nefele i poślubił córkę Kadmosa, Ino. I Z tego drugiego małżeństwa urodziło się dwóch synów, I Lcarchos i Melikertes. Ino, zazdrosna o dzieci z pier- 1 wszego związku, uknuła plan ich zabicia i w tym celu I wymyśliła następujący podstęp; zaczęła przekonywać 1 okoliczne kobiety, aby prażyły nasiona na siew. Męż- 1 czyźni siali pszenicę,ale nicnic wschodziło. Oczywiście 1 wobec tak widocznie niepokojącego znaku Atamas I zwrócił się o radę do wyroczni w Delfach. Ino przeku- i piła posłańców, aby jako odpowiedź wyroczni przynie- I śli, że bóg dla przerwania tej klęski głosu żąda złożenia 1 ofiary z Friksosa. Podstęp ten o mało co byłby się udał. J Friksosa prowadzono już do ołtarza (wedle niektórych I przekazów również i jego siostrę) i już miano go zabić, *1 ale Nefele dała mu barana o złotym runie - dar od j Hermesa - który porwał dwoje młodych w przestworza 1 i uratował ich od zguby. Friksosowi udało się w ten sposób dotrzeć do Kolchidy, podczas gdy siostra jego 1 się utopiła ( — Hellc, — Friksos).

Inna tradycja podaje, że posłańcowi przekupionemu 1 przez Ino miało się zrobić żal Friksosa i wyjawił całą i rzecz Alamasowi. Ten, dowiedziawszy się o zbrodni, za którą miała być odpowiedzialna jego żona, rozkazał ją złożyć w ofierze w miejsce Friksosa, jak również i syna Ino, małego Mclikcrtesa. Lecz gdy przyprowadzano ich do ołtarza, Dionizos ulitował się nad tą, która była jego karmicielką ( -» poniżej); otoczył ją gęstą chmurą, która uczyniła ją niewidzialną i pozwoliła jej się wymknąć wraz ze swym synem Mclikertcscm. Następ- j nie poraził Atamasa szaleństwem. Atamas zabił swego młodszego syna Lcarchosa, wrzucając go do kotła wrzącej wody. Z kolei Ino wraz z Mclikerlesem popełniła samobójstwo ( -» Leukotca). Wersja ta jest „tragicznym” przedstawieniem mitu, którego celem jest pogodzenie w tym samym opisie dwóch epizodów, to jest nienawiści Ino wobec dzieci Nefele, a także i śmierci Ino. Oba te epizody, początkowo były chyba niezależne.

Eurypides napisał drugą tragedię Ino, w której opowiada on o trzecim związku Atamasa, to jest o jego

ATENA

małżeństwie z córką Hypseusa, Tcmisto. W tej tragedii Ino wyruszała w góry (niewątpliwie po niedoszłym ofiarowaniu Friksosa), gdzie przyłączyła sie do bachan-tek służących Dionizosowi. Atamas, sądząc, że Ino umarła, poślubił Temisto, z którą miał dwoje dzieci, Orchomenosa i Sfingiosa. Ale Ino potajemnie wróciła. Dała się rozpoznać Atamasowi, który wprowadził ią do pałacu jako służącą. Temisto dowiedziała się, ze jej rywalka nie umarła, ale nie mogła się dowiedzieć, gdzie się uk rywa. Postanowiła usunąć dzieci Ino i do tego celu jako powiernicę wzięła sobie nową służącą. Poleciła jej ubrać na czarno dzieci Ino, a swoje na biało, aby je w ciemności odróżnić. Domniemana służąca zamieniła stroje tak, że Temisto zabiła swych własnych synów, a dzieci Ino zostały uratowane. Gdy Temisto spostrzegła swoją pomyłkę, popełniła samobójstwo. Jest bardzo prawdopodobne, że mit ten po większej części został wymyślony przez samego Eurypidesa.

Najczęściej opowiadano, że złość Hery skrupiła się na Atamasic z powodu ofiarowania Friksosa, gdyż Atamas zgodził się wychować małego Dionizosa, którego Zeus powierzył Ino, siostrze Semele. Opętany szałem przez boginię zabił małego Learchosa; Ino zabiła wówczas Melikertesa i rzuciła się do morza ze zwłokami syna (-* Leukotea).

Wygnany po tej zbrodni z Beocji Atamas rozpoczął tułacze życie. Zwrócił się do wyroczni o radę, gdzie ma osiąść, i otrzymał odpowiedź, że powinien zatrzymać się w miejscu, gdzie nakarmią go dzikie zwierzęta. Gdy przybył do Tesalii, natrafił na wilki, w momencie gdy rozszarpywały ciało barana. Na widok Atamasa zwierzęta pouciekały, pozostawiając mu zdobycz. W ten sposób przepowiednia spełniła się. Atamas osiedlił się w tym kraju, nazwał go Atamantia i założył w nim miasto Alos (lub Halos). Tam właśnie poślubił Temisto, córkę Hypseusa, i miał z nią czterech synów: Leukona, Erytriosa, Schojneusa i Ptoosa (tab. 33 i tab. 23). Później poddani Atamasa omal że chcieli przeznaczyć go na ofiarę za to, że naruszył zakaz religijny, ale został uratowany przez swego wnuka, -* Kytissorosa. Ten ostatni epizod z mitu o Atamasic został przeniesiony na scenę przez Sofoklesa w jego tragedii Atamas uwieńczony, która zaginęła. Wydaje się, że poświęcenie herosa na ofiarę zostało uknute jako zemsta przez Nefele. Atamas miałby być uratowany przez Heraklesa, a nie przez Kytissorosa. os

Apd. Blbl. 19,1 i 2; 111 4,3; Hyg. Fab. 1-4; Asir. II20; TzeL in Lyc. 22; 229; Ov. Met. IV 48I-S42; XI 193 n.; A. niczach. tragedia Alamar, E. niezadi. tragedie Frlksos i Ina, S. niczach. tragedia Alamar, Paus. 124,2; 44,7; VI21,11; VII 3,6; IX 23,6;24,1; 34.5-8;Schol. in IX 23,6;Sir. IX, p.433; Schol. in //. VU 86 i Euat. adtocr.ln Ar. Nu. 237; in A. R. Ul265; I 763; Sen-, in Verg. Georg. 1219; por. Ov. Fast II628 n.; III 853 n.; D. S. IV 47.

ATE fAtt}) - uosobienie Błędu. Lekkie stopy tego bóstwa spoczywają na głowach śmiertelnych, i to bez ich wiedzy. W czasie składania przysięgi, w której Zeus zobowiązał się oddać władzę „pierwszemu potomkowi Pcrseusza, który się narodzi”, i w ten sposób podporządkował Heraklesa Eurysteusowi, właśnie Ale go oszukała. Zeus zemścił się, zrzucając ją ze szczytu Olimpu. Ate spadła do Frygii, na wzgórze, które przyjęło nazwę Wzgórza Błędu.

To tam IIos zbudował warownię llionu (Troja). Zeus zrzucając Ate z wysokości nieba zabronił jej przebywania kiedykolwiek na Olimpie i dlatego też Błąd jest smutnym udziałem ludzkości, os

II. IX 303-312; X 391; XIX 83-138'. Lyc 29. T/d. ad lor . Apd Blbl III 12,3; Slcph. Byt. », v.1Xiov.

ATENA ('Aóijv4) - bogini utożsamiana w Rzymie z Minerwą. Córka Zeusa i Melis. Gdy Metisbyła w ciąży i właśnie już miała wydać na świat córkę, Zeus połknął ją. Uczynił to za radą Uranosa i Gai, którzy mu wyjawili, że jeśli Metis będzie miała córkę, będzie miała następnie chłopca, któiy wydrze Zeusowi władzę na niebie. Gdy nadszedł czas porodu, Zeus nakazał Hefajstosowi, aby uderzeniem topora rozłupał mu głowę. Z głowy jego wyskoczyła dziewczyna, całkowicie uzbrojona i to była właśnie bogini Atena. Jako miejsce jej narodzin przeważnie podaje się wybrzeże jeziora T rito-nis w Libii. Wyskakując wydala okrzyk wojenny, którym rozbrzmiały i niebo i ziemia.

Bogini wojowniczka, uzbrojona we włócznię i egidę (rodzaj pancerza z koziej skóry), odegrała, oczywiście, istotną rolę w walce przeciwko gigantom. Zabiła Pal łasa i Enkeladosa. Pierwszego obdarła ze skóry i zrobiła sobie z niej pancerz. Enkeladosa natomiast ścigała aż na Sycylię i obezwładniła go rzucając na niego całą wyspę. W Iliadzie uczestniczy ona również w walkach po stronie Achajów (od czasu, gdy Parys na górze Ida odmówił przyznania jej nagrody za urodę, odnosiła się ona nieprzyjaźnie do Trojan). Jej ulubieńcami pod Troją są Diomedes, Odyseusz, Achilles, Menelaos i in. Atena ochrania w walce również Heraklesa. Zaczęła zresztą od uzbrojenia go, w chwili gdy heros podejmował właśnie swoje prace. To ona dała mu spiżowe brzękadła, za pomocą których wystraszył on ptaki z jeziora Stymfalos, co pozwoliło mu je wystrzelać z luku. W zamian Herakles właśnie Atenie ofiarował złote jabłka Hesperyd,gdy Eurysteus mu je zwrócił. Herakles walczył po stronie Ateny w bitwie przeciwko gigantom.

W podobny sposób Atena pomogła Odyseuszowi powrócić na Itakę. W Odysei jej działanie jest ciągłe, a interweniuje ona poprzez metamorfozy, pod postacią rozmaitych śmiertelników, aby nieść pomoc herosowi. Zsyła też i sny, na przykład Nausikai. Pewnego dnia. w którym, jak Atena wiedziała, Odyseusz miał przybić do wyspy Feaków, podsunęła Nausikai myśl, aby poszła prać swoją bieliznę do rzeki. Swego ulubieńca obdarzyła nadnaturalną urodą, aby mieć jeszcze większą pewność, że dziewczyna wzruszy się tym spotkaniem, co powinno zapewnić Odyseuszowi uzyskanie okrętu, pozwalającego mu na powrót do ojczyzny. Kiedy indziej znowu prosi Zeusa o łaskę dla herosa. To ona powoduje wydanie rozkazu Kałipso, aby uwolniła Odyseusza i umożliwiła mu wypłynięcie na morze.

Opieka, której zaznali Odyseusz i Herakles, symbolizuje pomoc niesioną przez Umysł brutalnej sile i zaletom osobistym herosów. Atena bowiem uważana jest powszechnie w święcie greckim, a zwłaszcza w swym mieście, Atenach, za boginię Rozumu. Ona to patronuje sztukom i literaturze i dąży do zastąpienia w tej funkcji muz. Ale jest bardziej związana z filozofią niż z poezją i muzyką w ścisłym tego słowa znaczeniu. Podobnie jako bogini rozumnej działalności patronuje Atena prządkom, tkaczkom, hafdarkom itd. (— mit o Aracbne itd.). Pomysłowość Ateny w połączeniu z jej wojowniczym duchem doprowadziła do wynalezienia przez nią kwadrygi i rydwanu bojowego. Ona też kierowała budową okrętu Algo, największego okrętu, który wówczas skonstruowano (— Argonauci).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG
55 Powierzchnia niektórych bakterii pokryta jest pewna ilością ( od 10 do lulku tysięcy ) cienki
IMG!55 Dość często zależność ta jest wykorzystywana w formie odnoszącej strumień ciepła do jednostki
42339 IMG55 (3) 230 3sś!sii% romantyczne, jest czynne, tam bowiem działający podmiot un. owany jest
58184 IMG?55 (2) Załącznik do protokołu przesłuchania świadka, pokrzywdzonego Tomasza Misiaka w
IMG 55 Profilaktyka i Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i Opracowanie szczepionki przeciwko sepsie
IMG?55 przypadku nie decyduje o rzeczywistej zmianie - jest zapisem wytycznych na papierze, a nie re
IMG21 (19) 46 3. WSTĘPNE PRZETWARZANIE CYFROWE (48) Cyfrowa realizacja filtru przy takim oknie jest
IMG55 Chromatyna utworzona jest z ONA, białek batonowych białek mehistonowych oraz niewie
IMG55 46 Problem podmiotowości... traktowania. A więc nie tyle stan jednostki głębiej upośledzonej
IMG55 (Kopiowanie) DUSZNICA BOLESNA (ANGINA PECTORIS) Jest pojęciem klinicznym — jest to zespól obj
IMG 55 (2) i Sprawność ogólna silnika jest .miarą wykorzystania energii zawartej w paliwie. Daje pog

więcej podobnych podstron