IMG061 (3)

80 jAzef Tischner

swe nadzieje. One staję się dla niego oparciem i ostoją. Widać stąd, że hierarchia wartości wcale nie zamyka się na wartościach duchowych, lecz jest otwarta na sferę tego, co „absolutne", „Święte". Sprawą w tej chwili drugorzędną jest to, na czym „spoczęło” to „Święte".

* sze wartości, tym bardziej trwałe (chwilowość — czaso-» (przyjemność — zadowolenie — szczęście) i tym bardziej • są zdolne do „usensownienia" całej reszty wartości. Wszystkie te znaki wyższości i niższości są wpisane w sam ćobraz wartości. Oznacza to: „widząc" daną wartość, „widzimy” zarazem, jakie miejsce zajmuje ona wśród innych wartości.

ODEJŚCIA OD ŚWIATA WARTOŚCI harmonii z obiektywnym porządkiem wartości, natomiast działanie etycznie złe jest zasadniczo z nim niezgodne.

formy. Najczęściej polega ono na jednostronnym dążeniu do wartości niższych bez uwzględnienia roli porządkującej, a nawet obecności i ważności wartości wyższych. Korzystanie z przyjemności i wygód może naruszyć stan zdrowia człowieka, jednostronne rozwijanie wartości witalnych może mu przeszkodzić w rozwijaniu wartości duchowych, a jednostronne pogrążanie się w sferze wartości duchowych może zamknąć człowieka przed tym, co Święte. Tego rodzaju błąd w odczuwaniu wartości nazywamy jednostronnością („c i a s n o t ą") morał-n ą. Ciasnota moralna ma różne odmiany, może dotyczyć nie tylko wartości wyższych, ale i niższych. Ktoś jest np. do tego stopnia poddany urokowi wartości wyższych, że czynku. Wartości wyższe, zamiast porządkować sposoby odczuwania 1 realizacji wartości niższych, doprowa-

I dzają do ich zupełnego przekreśleni* Wtedy jedna pośrednio podcięte bywa takie odczucie wartości wyżętych, a zwłaszcza zdolność ich realizowania Zmęczony i niewyspany człowiek nie jest w stanie rozwijać ładnej pracy umysłowej.

Oprócz różnych form „ciasnoty" moralnej inną formę działania, na przekór wymogom wartości, jest „m oralna przewrotno!ć". Pojawia się ona wtedy, gdy ktoś realizuje jakąś wartość wyższą, np. dążenie do prawdy, tylko po to, aby uzyskać jakąś wartość niższego rzędu, np aby sobie zapewnić wygodniejsze życie. Starania o wiedzę są wtedy „zakłamane", ponieważ człowiekowi takiemu naprawdę nie o wiedzę chodzi. Jeszcze bardziej odra-żającą formą przewrotności moralnej jest „podłość". Człowiek godzi się na urzeczywistnienie jakiegoś zła „wyższego" rzędu, aby za tę cenę osiągnąć dobro „niższego rzędu", jakąś prymitywną, chwilową korzyść. Judasz za trzydzieści srebrników zdradza Mistrza. Ktoś konsekwentnie okłamuje drugiego, aby zapewnić sobie przyjemne życie. Zawsze w takich przypadkach ciśnie się nam na usta słowo: „podłość".

Tak więc wyodrębniliśmy dwie formy „ciasnoty moralnej" (ciasnotę na wartości wyższe oraz na wartości niższe) i dwie formy „moralnej przewrotności" (zakłamanie i podłość). Wszystkie cztery formy niemoralnych działań biorą się z odejścia człowieka od obiektywnego porządku wartości. Każda z nich jest przykładem subiektywizmu moralnego, w którym człowiek, zamiast odpowiadać na wołanie wartości, dąży do tego by wołanie wartości nagiąć do swych potrzeb i podyktować im wyprowadzone z własnych życzeń reguły istnienia.

Z subiektywizmem moralnym spotykamy się jeszcze w innym przypadku. W „Zbrodni i karze" Dostojewskiego ' mamy następującą sytuację: bohater dzieła, Raskolnikow, decyduje zamordować lichwiarkę w celu zdobycia pieniędzy na dokończenie studiów prawniczych. Po ukoń-| czeniu studiów zamierza poświęcić się obronie biednych i uciśnionych. Raskolnikow argumentuje bardzo sugestywnie: „Sto, tysiąc dobrych poczynań można by poprzeć i zrealizować za pieniądze tej staruchy... Setki, może tysiące ludzkich istnień dałoby się skierować na właściwą drogę; dziesiątki rodzin ocalić od nędzy, rozkładu, zgub,

g _ wobec wartości

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
80 KS. JERZY ZAREMBA Według słów Pana Jezusa dla człowieka usprawiedliwionego przez wiarę umieranie
Logistyka - etapy rozwoju c.d. i połowa lat 80- tych - to okres zwany okresem deregulacji transportu
dest 4 - 80 W przypadku substancji o małej lotności niezbędna ilość wody, a tym samym ilość destylat
dest 4 - 80 W przypadku substancji o małej lotności niezbędna ilość wody, a tym eamym ilość destylat
WODA NA ZIEMI Prawie 80% powierzchni kuli ziemskiej pokrywa woda. iKKfłPLA
80492 str080 (5) 80 I. ELEMENTY TEORII FUNKCJI ZMIENNEJ ZESPOLONEJ Zi — 0. Poza tym jest wewnątrz te
DSCN7759 (2) 1 t B • ZAŁAMEK f 80 j fiKG 9*4 S*lrr na zalamki P we wszystkich odprowadzeniach w tym
Image 004 I W5-4 I co =Jiux cosoy ~ cosa^, 2 TC AŁ/. cc z #(a)V -az kcp (3.80) dzie: c/ O O K TC a +
32296 image 80 (3) W trzecim iw zm rzędach liczba id = dzie sie zmnies.:-* nieważ będą tw

więcej podobnych podstron