Kompendium Wiedzy geografii24

wana jest przemoc polegająca na stosowaniu różnego rodzaju represji, w wyniku których ludność ta zmuszana jest do opuszczenia zamieszkanego obszaru lub ucieczki z niego, wówczas zjawisko takie określa się mianem „czyszczenia" danego terytorium. Najczęstszymi przyczynami deportacji są różnice etniczne (narodowe), rasowe, religijne oraz ideologiczne.

Deportacja dokonywana bywa poprzez:

1) zamykanie ludności w obozach koncentracyjnych (np. w Niemczech hitlerowskich, w byłym ZSRR);

2) zsyłanie ludzi na oddalone i odizolowane obszary lub do innych krajów (np. irlandzkich zesłańców wywożono do Australii. Polaków z zaboru rosyjskiego na Syberię, dokąd również deportowano obywateli ZSRR. którzy wyznawali „nie prawo my ślne” poglądy polityczne itp.);

3) przymusowe wysiedlanie całych narodów. Jest to działanie charakterystyczne dla okresu stalinizmu w ZSRR (wówczas wysiedlono m. in. Krymskich Tatarów, Czeczeńców. Niemców Nadwolżańskich i inne narody).

Deportacja znana jest od czasów starożytnych. Na przykład Babilończycy przepędzili Żydów z Palestyny, a wc wczesnym średniowieczu, w wyniku wojen krzyżowców z muzułmanami. Żydzi byli ponownie zmuszeni do opuszczenia Palestyny. (Patrz hasła: Czystka etniczna. Migracja).

DIASPORA

Słowo pochodzi z języka greckiego (diaspora. „rozproszenie”) i początkowo odnosiło się do deportacji Żydów z Palestyny po inwazjach Asyryjezyków (721 r. p.n.e.) i Ba-bilończyków (587 r. p.n.e). Bardzo długo termin len wiązano z rozproszeniem Żydów i starożytnych Greków w świecie antycznym. Później, w czasach nowożytnych, nabierał on znaczenia bardziej uniwersalnego i obecnie jest używany do określenia wszystkich etnicznych grup mieszkających poza granicami własnego kraju.

W literaturze istnieje również tendencja do posługiwania •się tym terminem tylko w odniesieniu do tych grup ludności.

które / różnych powodów opuściły swoją ojczyznę i przebywają na stałe poza jej granicami. W takim znaczeniu diaspory ulo/Mimiane są ze środowiskiem emigracyjnym. Dlatego też nie zalicza się do nich autochtonicznych grup etnicznych zumics/kałych w różnych krajach, nawet wówczas, kiedy mają one własne państwa etniczne. Nic należą także do diaspory iiMiby czasowo przebywające poza ojczyzną.

Znaczenie i rola diaspory w określonym kraju zależą od |p| organizacji i terytorialnego skupienia. Podstawową rolę w |cj zorganizowaniu odgrywają:

— kultywowanie własnych tradycji,

— utrzymywanie społecznych kontaktów pomiędzy »/Innkami diaspory,

— nauczanie języka ojczystego,

— praktykowanie religii i świąt,

— zachowanie kuchni narodowej,

— własne media (wydawnictwa, audycje radiowe i telewizyjne) i inne.

Dobrze zorganizowana diaspora może mieć duże wpływy polityczne nie tylko w państwie, w którym jej członkowie zamieszkują, ale również w kraju ojczystym (np. uważa się, że lliockn diaspora na Zachodzie rządzi również samą Grecją), u lukże w święcie (np. diaspora żydowska).

W szerokim znaczeniu diasporą określa się osoby danego tlnosu, znajdujące się poza własną ojczyzną. Przykładowo, Itfrinin Polonia obejmuje wszystkich posiadających etnicznie polską tożsamość, niezależnie czy mówi się o autochtonicznej ludności polskiej na Ukrainie albo Litwie, czy też o emigrantach polskich w Australii. Ameryce lub w Europie Zachodniej. Podobnie diasporą można określić autochtoniczną ludność hulgurską zamieszkującą od wieków w Serbii Wschodniej, która nie była nigdy wysiedlona z ojczyzny, a znalazła się poza granicami państwa bułgarskiego na skutek zmiany granic w 1919 roku.

Sytuacja diaspory —jej zorganizowanie, upolitycznienie I znaczenie — bywa różna w zależności od etnicznego I |H)litycznego charakteru kraju emigracji oraz państwa imigracji. Zarówno kraj emigracji, jak i imigracji może być państwem narodowym, wielonarodowym lub federalnym.